Zruck zue d Alemannische Bibel (Markgräflerland Eschbach)

S FÜNFTE BUECH MOSES (DEUTERONOMIUM)

Was in däm Buech schtoht

S fünfte Buech Mose wird au Deuteronomium, zweites Gesetz, gnennt, wel dodrin ufgschribe isch, we Moses am End vu sinem Läbä im Volk s ganze Gsetz noh mol vor Auge schtellt un in dräi große Rede un eina Zsämmefassig erklärt.
Ä näji Generation war groß wore, un de isch im Begriff gschtande, s Land Kanaan zue erobere. Üs däm Grund het tene s Gsetz, wo ihri Vorfahre 38 Johr dodfir agnumme hän, nei erklärt wäre meße. Si sollte sich vubindlich zue däm Gsetz schtelle.
Fir's junge Israel het alles dodvu abghänkt, dass d Mensche däm Gsetz treu bliebe. Au dass ne des Land ghäre soll, wo ne Gott vuschproche het, het dodvu abghängt.
Moses het do de Red kurz vor sinem Dod ufgschribe.
S letschte Kapitel, d Bericht iba si Dod, isch wahrschiens vum Josua draghängt wore.

S 5. Buech Moses isch erkennbar so ufbaut we ä altorientalische Vasallvutrag mit Präambel, hischtorischa Ileidung, einare allgemeine Awiesig, schpezielle Awiesig un Sege un Fluech.

We des Buech ufbaut isch

1,1-4,43:	Moses luegt zruck un doet's Volk ermahne
4,44-11,32:	De zehn Sache, wo Gott gibote het, un widari Ermahnige
12,1-26,15:	S Gsetzbuech fir s Volk, wo Gott ghäre doet
26,16-30,20:	D Bund, wo Gott mit sinem Volk igange isch
31,1,-34,12:	Di letschte Sache, wo Moses gsäht het, un si Dod

S 1. Kapitel

Moses sait zue d Israelite

1,1 Des sin de Wort, de Moses zue ganz Israel gschwätzt het gegeiba vum Jordan in d Wüschte, im Jordandal gegeiba Suf, zwische Paran un Tofel, Laban, Hazerot un Di-Sahab. 1,2 Elf Däg wiet isch´s vum Horeb bis Kadesch-Barnea uf däm Wäg zuem Berg Seïr. 1,3 Un s isch gschehe (bassiert) im vierzigschte Johr am erschte Dag vum elfte Monet, do schwätzt Moses mit d Israelite alles, we´s nem dr HERR fir sie bifohle het, 1,4 nohchdäm ma (er) Sihon gschla het, d Kenig vu d Amorita, der zue Heschbon gherrscht het, dzue bi Edreï d Og, d Kenig vu Baschan, der zue Aschtarot gherrscht het. (a) 1,5 Gegeiba vum Jordan im Land Moab fangt Moses a, des Gsetz üszlege, un sait:

Wo sich des Volk vum Berg Horeb uf d Wäg macht

1,6 Dr HERR, unsa Gott, het mit uns am Berg Horeb gschwätzt un gsait: (a) Ihr sin lang gnoe a däm Berg gsi; 1,7 wende äich un ziehe hi, daß ihr zuem Berg vu d Amorita kumme un zue alle ihre Nochbere im Jordandal, uf däm Gebirge un in däm Hiigelland, im Südland un am Ufa vum Meer, ins Land Kanaan un zuem Berg Libanon, bis a d große Schtrom, d Euphrat. 1,8 Lueg, ich ha des Land vor äire Auge hige. Zehn inä un (a) nähme des Land i, vum däm dr HERR äire Vädere Abraham, Isaak un Jakob gschwore het, daß er's ne un ihre Nohchkumme ge wott.

Wo Moses Richta isetzt

(2Mo 18,13-27)

1,9 Do sag ich zue d selbe Ziit zue äich: Ich ka äich nimmi ällei trage; (a) (b) 1,10 denn dr HERR, äicha Gott, het äich so zahlrich wäre losse, daß ihr hiit so viel sin we d Schterne am Himmel. (a) (b) 1,11 D HERR, dr Gott äira Vädare, mach üs äich nohch vielduusigmol me un segne äich, we na (er) äich zuegsait het! 1,12 We ka ich ällei trage äiri Meh un Lascht un äira Händel? 1,13 Schafft her(ra) schlaui, vuschtändigi un erfahreni Lit unda äire Schtämm, de will ich iba äich als Häupta (Kepf) setzä. 1,14 Do schwätze ihr un sage mir: Ja, des isch ä gueti Sach, de dü mache willsch. 1,15 Do nimm i (ich) de Häupta (Kepf) äira Schtämm, schlaui un erfahreni Männa, un ha sie iba äich gsetzt als (a) Oberschti iba duusig, iba hundat, iba fuchzig un iba zehn un als Amtlit fir äiri Schtämm. 1,16 Un ich bifehlte äire Richta zue d selbe Ziit un ha gsait: Härä äiri Breda a un (a) richte recht, wenn eina ebis mit sinem Brueda het odr mit däm Fremdling, der bi nem isch. 1,17 Bim Richte solle ihr (a) (b) d Aschien nit beachte, sundern solle d Kliene härä we d Große un vor nemads äich scheuen; denn des Gricht isch Gottes. Wird aba äich ä Sach z schwer si, de (c) len a mich glange, dmit ich sie här. 1,18 So bifehlte ich äich zue der Ziit alles, was ihr doe solle.

Kanaan isch zuem Griefe nooch

(4Mo 13-14)

1,19 Do sin mir ufbroche vum Horeb un ziehe durch di ganz Wüschte, de groß un furchtbar isch, we ihr gsähne hän, uf d Schtroß zuem Gebirge dr Amorita, we uns dr HERR, unsa Gott, bifohle het, un kumme bis nohch (a) Kadesch- Barnea. 1,20 Do sag ich zue äich: Ihr sin a des Gebirge vu d Amorita kumme, des uns dr HERR, unsa Gott, ge wird. 1,21 Lueg her, dr HERR, di Gott, het dir des Land hige; zeh nuf un nimm's i, we d HERR, dr Gott dinere Väda, dir zuegsait het. Fircht di nit un loß dir´s nit gräue. 1,22 Do sin ihr alli zue mir kumme un sage: (a) Len uns Männa vor uns her schicke, de uns des Land erkunde un uns d Wäg sage, uf däm ma (mir) nizehe solle, un de Schtädt, zue däne ma (mir) kumme wäre. 1,23 Des het ma (mir) guet gfalle, un ich ha vu äich zwöelf Männa gnumme, vu jedäm Schtamm eina

1,24 Als de wäggange sin un nufzoge sin uf des Gebirge un a d Traubenbach kumme, do erkundete sie des Land 1,25 un nähmä Fricht vum Land mit un bringe sie rab zue uns un gän uns Bricht un sage: Des Land isch guet, des dr HERR, unsa Gott, uns ge het. - 1,26 Aba ihr hän nit nufzeh welle un sin unghorsam wore däm Muul des HERRN, äires Gottes, 1,27 un romurrte in äire Zelte un schwätze: Dr HERR isch uns gram; drum het da (er) uns üs Ägypteland gfihrt, daß sa (er) uns in de Händ (Pfode) dr Amorita git, um uns zue vutilge. (a) 1,28 Wo solle ma (mir) hizeh? Unsari Breda hän unsa Herz vuzagt gmacht un gsait, des Volk isch greßa un hecha gwachse als mir, de Schtädt sin groß un bis a d Himmel ufgmürt; dzue hän ma (mir) dert Anakita gsähne. (a) (b) 1,29 Ich sag aba zue äich: Vuschrecke äich nit un firchtet äich nit vor ne. 1,30 Dr HERR, äicha Gott, zeht vor äich hi un (a) (b) wird fir äich schtritte, we er's mit äich doe het in Ägypte vor äire Auge 1,31 un in dr Wüschte. Do hesch dü gsähne, daß di dr HERR, di Gott, (a) (b) trage het, we ä Ma si Suhn trait, uf däm ganze Wäg, den ihr gwanderet sin, bis ihr a der Platz kumme sin. 1,32 Un trotzdäm glaubte ihr däm HERRN, äirem Gott, nit, 1,33 der uf däm Wäg vor äich hergange isch, äich de Plätz z zeigä, wo ihr äich lagere sollte, bi Nacht im Fiir, um äich d Wäg z zeigä, den ihr entlanggo sollte, un bi Dag in dr Wolke. (a)

We s Volk bschtroft wore isch, well s nit härä welle hän

1,34 Als aba d HERR äicha Gebrüell (Geblär) ghärt het, wird da (er) zornig un schwor un sait: 1,35 (a) S soll keina vu däm bese Gschlecht des guete Land säh, des ich ihre Vädere z ge gschwore ha, 1,36 üßa Kaleb, däm Suhn Jefunnes; der soll s säh. Däm un sinene Nohchkumme will ich des Land ge, des sa(er) beträte het, wel la (er) däm HERRN treu gfolgt isch. 1,37 Au iba mi wird dr HERR zornig wägä äich un sait: Dü sollsch au nit inekumme. (a) 1,38 Aba Josua, dr Suhn Nuns, der di Dena isch, der soll inekumme. Däm schtärk d Muet; denn (a) er soll Israel des Erbe üsdeile. 1,39 Un äiri Säuglinge, vu däne ihr gsait hän, sie däte zuem Raub wäre, un äiri Kinda, de etzed nit Guetes noh Beses vuschtehn, de soll inekumme; däne will ich's ge, un sie solles bsitze. 1,40 Ihr aba, wende äich un ziehe wida in d Wüschte d Wäg zuem Schilfmeer. (a) 1,41 Do antworte ihr un sage zue ma (mir): (a) Mir hän a däm HERRN gsindigt; ma (mir) wen nufzeh un kämpfe, we uns dr HERR, unsa Gott, bifohle het. Als ihr äich etze grischtet hän, jeda mit sinene Waffe, un´s fir ä Liechtes ghalte hän, ins Gebirge nufzehe, 1,42 do sait dr HERR zue mir: Sage nene, daß sie nit nufzehe, au nit kämpfe - denn ich bi nit unda äich -, dmit ihr nit gschla wärä vu äire Feinde. 1,43 Wo i (ich) äich des gsait ha, hän ihr nit ghorcht un sin folge nit däm Muul des HERRN un ware vumesse un sin nuf ins Gebitge zoge. 1,44 Do ziehe de Amorita üs, de uf däm Gebirge wohne (husse), äich entgege un jagte äich, we's Biene den, un schlen äich vu Seïr bis nohch Horma. (a) 1,45 Wo ihr etze wiedakume sin un vor rem HERRN plärt hän, wott dr HERR äiri Schtimm nit härä un het sini Ohre nit zue äich gneigt. 1,46 So sin ihr in Kadesch (a) ä lang Ziit bliebe.

S 2. Kapitel

Wo d Israelite durch Edom, Moab un Ammon zoge sin

2,1 Dann (Dnoh) drille ma (mir) uns un (a) ziehe wida in d Wüschte uf d Schtroß zuem Schilfmeer, we d HERR zue ma (mir) gsait het, un hän des Gebirge Seïr umzoge ä langi Ziit. 2,2 Un d HERR sait zue ma (mir): 2,3 Ihr hän des Gebirge etze gnoe umwanderet; wende äich nohch Norde. 2,4 Un bifihl däm Volk un sag: Ihr wäre durch des Land äira (a) Breda, d Sühn vum Esau, zeh, de uf däm Seïr huuse, un sie wäre sich vor äich firchte. Aba hüete (heete) äich jo dvor, 2,5 sie z bekrege; ich wir äich vu ihrem Land nit ei Fueß breit ge, denn des (a) Gebirge Seïr ha ich d Sehn Esau als Hab un Guet ge. 2,6 Ässä solle ihr fir Geld vu nene kaufe, dmit ihr z ässä hän, un Wassa solle ihr fir Geld vu nene kaufe, dmit ihr z trinke hän. 2,7 Denn d HERR, di Gott, het di gsegnet in alle Werke dina Händ (Pfode). Er het di Wandere durch de großi Wüschte uf si Herz gnumme. (a) Vierzig Johr isch d HERR, di Gott, bi dir gsi. A nigs hesch dü Mangel ka.

2,8 Als ma (mir) etze vu unsare Breda, d Sehn Esau, de uf däm Gebirge Seïr wohne (husse), wägzoge ware, wäg vum Wäg durch d Schtäppe, wäg vu Elat un Ezjon-Geba, drille mir uns un ziehe d Wäg zuem Wiedeland vu d Moabita. 2,9 Do sait d HERR zue ma (mir): Dü sollsch d (a) Moabita kei Schadä doe nohch sie bekrege; ich will dir vu ihrem Land nigs als Hab un Guet ge, denn ich ha Ar d Sehn Lots als Hab un Guet ge. - 2,10 D Emiter hän vorziite drin ghuust; des war ä großes, schtarkes un hochgwachsenes Volk we de Anakita. 2,11 Ma het sie au fir Riese ghalte we de Anakita; un de Moabita heiße sie Emiter. 2,12 Au (a) wohne (husse) vorziite uf däm Seïr d Horiter; un de Sühn Esau vutriebte un vutilgte sie vor sich her un wohne (husse) a ihra Schtatt, gliechwe´s Israel mit däm Land gmacht het, des ne d HERR als Hab un Guet ge het.

Di ältre Lit läbä nimmi

2,13 So mache äich etze uf un zeht durch d (a) Bach Sered! Un mir ziehe durch. 2,14 De Ziit aba, de ma (mir) vu Kadesch- Barnea zoge sin, bis ma (mir) durch d Bach Sered kumme, war achtdädrißig Johr, bis alli Kregslit üs däm Laga gschtorbe ware, we d HERR ne gschwore het. (a) 2,15 So war d (a) (b) (c) Hand des HERRN gege sie, um sie üs däm Laga z vutilge bis uf d letschte Mann.

2,16 Un als alli Kregslit üs däm Volk gschtorbe ware, 2,17 schwätzt d HERR mit ma (mir) un sait: 2,18 Dü wirsch hiit durch des Gäu(Biet, Gau) dr Moabita zeh bi Ar 2,19 un wirsch in de Nechi vu d Ammonita kumme. Däne sollsch dü kei Schadä doe nohch sie bekrege; ich will dir vum Land dr Ammonita nigs als Hab un Guet ge, denn ich ha's d Sehn Lot als Hab un Guet ge. (lueg bim 1. Moses 19,38) 2,20 Au des gilt als Land vu d Riese, un s hän au vorziite Riese drin ghuust, un de Ammonita heiße sie Samsummiter. 2,21 Des war ä großes, schtarkes un hochgwachsenes Volk we de Anakita. Un d HERR het sie vor rene vutilgt un het sie ihr Land bsitze lo, so daß sie fir selli dert wohne (husse), 2,22 gliechwe er's doe het mit d Sehn Esau, de uf däm Berg Seïr huuse, als sa(er) de Horiter vor rene vutilgt het un sie dära Land bsitze lo het, so daß sie dert fir selli wohne (husse) bis uf der Dag. 2,23 Un de (a) Kaftoriter ziehe üs Kaftor, un hän de Awita vutilgt, de in Heft wohne (husse) bis nohch Gaza, un wohne (husse) dert fir selli.

Wo Israel Sihons Rich erobrete

(4Mo 21,21-31)

2,24 Mache äich uf un ziehe üs un gehn iba d Arnon! Lueg, ich ha Sihon, d Kenig vu d Amorita zue Heschbon, in dini Händ ge mit sinem Land. Fange a, s izneh, un kämpf mit tem. 2,25 Vu hiit a will ich Angscht un Schrecke vor dir uf alli Velka unda däm ganze Himmel lege, dmit, wenn sie vu dir härä, ne angscht un bange wäre soll vor dinem Kumme. (a)

2,26 Do (a) ha i (ich) Laufbursch(Bote) üs d Wüschte Kedemot zue Sihon geschickt, d Kenig vu Heschbon, mit friidlicha Botschaft un ha nem sage lo: 2,27 I (Ich) will durch di Land zeh. Nur wo d Schtroß goht, will ich go; ich will nit nohch Rechts noh nohch Links vum Wäg abwieche. 2,28 Ässä sollsch dü mir fir Geld vukaufe, dmit ich z ässä ha, un Wassa sollsch dü mir fir Geld ge, dmit ich z trinke ha. Ich will nur durchzehe- 2,29 we ma´s de Sühn Esau gschtattet hän, de uf däm Gebirge Seïr huuse, un de Moabita, de zue Ar huuse -, bis ich iba d Jordan kumm in des Land, des uns d HERR, unsa Gott, ge wird. 2,30 Aba Sihon, d Kenig vu Heschbon, het uns nit durchzehe losse welle; denn dr HERR, di Gott, het si Sinn (Gmeht) vuhertet un (a) vuschtockt nem si Herz, um nen in dini Händ z ge, so we´s hiit isch. 2,31 Un d HERR sait zue ma (mir): Lueg, ich ha agfange, Sihon mit sinem Land vor dine Auge (a) (b) (c) (d) (e) hizgeh; fange ihr a, si Land i z neh. 2,32 Un Sihon zeht üs uns entgege mit sinem ganze Kregsvolk zuem Kampf nohch Jahaz. 2,33 Aba d HERR, unsa Gott, git nen vor unsare Auge hi, daß ma (mir) nen schlen mit sinene Sehn un sinem ganze Kregsvolk. 2,34 Do nähmä ma (mir) zue der Ziit alli sini Schtädt i un vollschtreckte d Bann a alle Schtädt, a Männa, Wieba un Kinda, un len nemads ibrigbliebe. 2,35 Nur des Vieh raube ma (mir) fir uns un de Beute üs d Schtädt, de ma (mir) ignumme hän. 2,36 Vu Aroër a, des am Ufa vum Arnon lit, un vu d Schtadt im Bachtal bis nohch Gilead war kei Schtadt, de sich vor uns hät schütze känne; d HERR, unsa Gott, git alles vor unsare Auge hi. 2,37 Nur zuem Land vu d Ammonita kumme bisch dü nit, nit zuem Ufa vum Jabbok noh zue d Schtädt uf däm Gebirge, ganz we uns dr HERR, unsa Gott, bifohle het.

S 3. Kapitel

Sieg iba Og vu Baschan

(4Mo 21,33-35)

3,1 Un mir drille uns un ziehe nuf d Wäg nohch Baschan. Un (a) Og, dr Kenig vu Baschan, zeht üs uns entgege mit sinem ganze Kregsvolk, um bi Edreï z kämpfe. 3,2 Aba dr HERR sait zue ma: Fircht di nit vor rem, denn ich ha nen un si ganzes Kregsvolk mit sinem Land in dini Händ ge. Un dü sollsch mit nem doe, we dü´s mit Sihon, däm Kenig vu d Amorita, doe hesch, der in Heschbon gherrscht het. 3,3 So git d HERR, unsa Gott, au d Kenig Og vu Baschan in unsari Händ mit sinem ganze Kregsvolk, daß mir nen schlen, bis nem keina ibrig bliebt. 3,4 Do nähmä mir zue der Ziit alli sini Schtädt i, un s git kei Schtadt, de mir ne nit nähmä: sächzig Schtädt, de ganzi Gegend vu Argob, des Kenigrich Ogs vu Baschan, 3,5 luta Schtädt, de bäut ware mit hohe Muurene, Doore un Riegel, üßadäm sehr (sölli) vieli offeni Schtädt. 3,6 Un mir vollschtreckte d Bann a nene, gliechwe mir´s a Sihon, däm Kenig vu Heschbon, gmacht hän. A alle Schtädt vollschtreckte mir d Bann, bi Männa, Wieba un Kinda. 3,7 Aba (a) alli Viecher un de Beute üs d Schtädt raiberte mir fir uns. 3,8 (a) (b) (c) So nähmä mir zue der Ziit beidene Kenige vu d Amorita des Land gegeiba vum Jordan, vum Fluß Arnon bis a d Berg Hermon 3,9 - d Sidonier nenne nen Sirjon, aba d Amorita nenne nen Senir -, 3,10 alli Schtädt uf d Hochebeni un des ganze Gilead un des ganze Baschan bis nohch Salcha un Edreï, de Schtädt vum Kenigrich Ogs vu Baschan. 3,11 Denn ällei dr Kenig Og vu Baschan war noh ibrig vu d Riese. Lueg, in Rabba, dr Schtadt vu d Ammonita, isch si schteinerne Sarg, nin Elle lang un vier Elle breit nohch gwenlicha Elle.

D Vudeilig vum Oschtjordanland

(4Mo 32)

3,12 Des Land nähmä mir dertmols i. Vu Aroër a, des am Fluß Arnon lit, ha ich's d Rubenita un Gadita ge samt däm halbe Gebirge Gilead mit sinene Schtädt. 3,13 Aba des ibrigi Gilead un des ganze Baschan, des Kenigrich Ogs, ha ich däm halbe Schtamm Manasse ge, de ganzi Gegend vu Argob. Des ganze Baschan heißt «Land dr Riese». 3,14 Jaïr, dr Suhn Manasses, het de ganzi Gegend vu Argob bis a de Grenze vu d Geschurita un Maachatita gregt un het Baschan nohch sinem Name gheiße «Derfa Jaiërs» bis uf d hiitige Dag. 3,15 Machir aba gib i (ich) Gilead. 3,16 Un d Rubenita un Gadita gib i (ich) ä Biet (Gäu, Gau) vu Gilead bis zuem Arnon, bis zue d Middi vum Flusses mit sinem Ufaland, un bis zuem Jabbok, däm Grenzfluß vu d Ammonita; 3,17 dzue des Jordandal mit däm Jordan un sinem Ufaland, vu (a) (b) (c) Kinneret bis a des Meer am Jordandal, des isch des Salzmeer, am Fuße vum Gebirge Pisga, alles, was nohch Oschte zue lit.

Wo si sich parat gmache hän, s Weschtjordanland zue erobere

3,18 Un ich bifehlt tene zue der Ziit: Dr HERR, äicha Gott, het äich des Land ge, um´s izneh. So ziehe etze grischtet vor äire Breda, d Israelite, her, all ihr Kregslit. 3,19 Nur äiri Wieba un Kinda un äichi Viecher - denn ich weiß, daß ihr viel Viecher hän - len in äire Schtädt bliebe, de ich äich ge ha, 3,20 bis dr HERR äiri Breda au zue d Rueh bringt we äich, daß sie au des Land inähme, des sene dr HERR, äicha Gott, ge wird gegeiba vum Jordan. Dnohch solle ihr dann (dnoh) zruckgo zue äirem Hab un Guet, den ich äich ge ha. 3,21 Un Josua ha ich zue d selbe Ziit bifehlt un gsait: Dini Auge hän alles gsähne, was dr HERR, äicha Gott, mit däne beidi Kenig doe het. So wird´s d HERR au mit alle Kenigriche doe, in de dü zehsch. 3,22 Firchte äich nit vor rene; denn d HERR, äicha Gott, schtrietet fir äich. (a)

Wurum Moses nit ins Land derf

3,23 Un ich ha d HERR zue d selbe Ziit bittet un gsait: 3,24 Herr HERR, dü hesch agfange, dinem Knecht dini Herrlichkeit z zeige (offenbare) un dini schtarki Hand. Denn wo isch ä Gott im Himmel un uf Erde, der´s dine Werke un dinere Macht gleichdoe kennt? 3,25 Loß mi durego un des guete Land aluege gegeiba vum Jordan, des guete Bergland un d Libanon. 3,26 Aba d HERR war weetig uf mich um äich un het uf mich nit ghärt, sundern sait zue ma (mir): Loß ses guet(gnoe) si! Rede ma (mir) dvu ni mi! (a) 3,27 Schtieg uf d Gipfel vum Gebirge Pisga un hebe dini Auge uf nohch Weschte un nohch Norde un nohch Süde un nohch Oschte un lueg´s mit dine Auge a; denn dü wirsch nit iba d Jordan do go. 3,28 Un bifihl däm Josua, daß sa (er) getroscht un unvuzagt si soll; denn (a) er soll iba d Jordan zeh vor rem Volk her un soll lene des Land üsdeile, des dü säh wirsch. 3,29 So sin ma im Dal bliebe gegeiba Bet-Peor.

S 4. Kapitel

Moses forderet Israel uf, uf Gott z härä

4,1 Un etze her, Israel, de Gebote un Rechte, de ich äich lehr, daß ihr sie doe solle, uf daß ihr läbe un rikumme un des Land inähme, des äich d HERR, dr Gott äira Vädare, git. 4,2 Ihr sollt nigs dzuedoe zue däm was ich äich bifihl, un sollt au nigs dvodoe, uf daß ihr bwahre de Gebote des HERRN, äirem Gott, de ich äich bifihl. (a) (b) (c) 4,3 Äiri Auge hän gsähne, was d HERR doe het gege d Baal-Peor; denn alli, de däm Baal-Peor gfolgt sin, het d HERR, di Gott, vutilgt unda äich. (a) 4,4 Aba ihr, de ihr däm HERRN, äirem Gott, anghänge sin, läbe alli hiit noh. 4,5 Lueg, i (ich) hab äich glehrt Gebot un Recht, we mir d HERR, mi Gott, bifohle het, daß ihr dnohch doe solle im Land, in des ihr kumme wäre, um´s izneh. 4,6 So hebe (haltet) sie etze un den sie! Denn dodurch wäre ihr als (a) weise un schlau(vuschtändig) gelte bi alle Mensche, daß, wenn sie alli de Gebote härä, sie sage meße: Ei, was fir weise un vuschtändigi Lit sin des, ä herrliches Volk! 4,7 Denn (a) wo isch so ä herrliches Volk, däm ä Gott so nooch isch we uns d HERR, unsa Gott, sooft mir nen aruefe? 4,8 Un wo isch so ä großes Volk, des so Grechti Ordnige un Gebote het we (a) des ganze Gsetz, des i (ich) äich hiit vorleg? 4,9 Heet di nur un bwahr di Seele guet, daß dü (a) nit vugißes, was dini Auge gsähne hän, un daß ses nit üs dinem Herze kummt di ganzes Läbä lang. Un dü sollsch dine Kinda un Kindeskinder kunddoe 4,10 d Dag, do dü (a) vor rem HERRN, dinem Gott, gschdande bisch am Berg Horeb, als d HERR zue ma (mir) gsait het: Vusammle ma (mir) des Volk, daß sie mi Wort härä un so mich firchte lerne alli Däg vu ihrem Läbä uf Erde un (b) ihri Kinda lehre. 4,11 Do kumme ihr dzue un sin na gschtande a d Berg; dr Berg aba isch in Flamme gschtande bis in d Himmel inä, un do war Finschternis, Wolke un Dunkel. 4,12 Un d HERR schwätzt mit äich (a) midde üs däm Fiir. Sini Worte hän ihr ghärt, aba ihr hän kei Gschtalt gsäh, nur ä Schtimme war do. 4,13 Un er vukindigt äich si Packt (Abkumme), den er äich bifehlt het z hebed, nämlich de Zehn Worte, un (a) schribt sie uf zwei schteinerni Blatte(Dafle). 4,14 Un d HERR bifehlt ma (mir) zue d selbe Ziit, äich Gebote un Rechte z lehre, daß ihr dnohch doe sollt in däm Land, in des ihr zeht, s izneh.

Mache äich kei Bild vu Gott!

4,15 So hüete (heete) äich etze wohl - denn ihr hän kei Gschtalt gsähne a däm Dag, do d HERR mit äich gschwätzt het üs däm Fiir uf däm Berg Horeb -, 4,16 daß ihr äich nit vusindigt un äich (a) irgendei Bild macht, des glich isch nem Ma odr Wieb, 4,17 nem Tierl uf däm Land odr Vogel unda däm Himmel, 4,18 däm Wurm uf dr Erde odr nem Fisch im Wassa unda d Erde. 4,19 Heb au nit dini Auge uf gen Himmel, daß dü (a) (b) d Sunne siehsch un d Mond un de Schterne, des ganze Heer vum Himmel, un fallsch ab un bätesch sie a un densch ne. Denn d HERR, di Gott, het sie zuegwiese alle andere Mensch unda däm ganze Himmel; 4,20 äich aba het dr HERR agnumme un üs däm (a) (b) (c) gleehende Ofe, nämlich üs Ägypte, gfihrt, daß ihr (d) (e) des Volk si solle, des ällei nem(ihm) ghärt , we ihr´s etzed sin. 4,21 Un dr HERR war so bes(erziirnt) iba mi wägä äirem Tate, daß sa (er) gschwore het, i (ich) soll nit iba d Jordan go nohch in des guete Land kumme, des dir dr HERR, di Gott, als Erbdeil ge wird, (a) 4,22 sundern i (ich) mueß in däm Land schterbe un wir nit iba d Jordan go. Ihr aba den durigo un des guete Land inähme. 4,23 So hüete (heete) äich etze, daß ihr d Packt(des Abkumme) des HERRN, äires Gottes, nit vugeße, den er mit äich gschlosse het, un nit ei Bildnis mache vu irgendeina Gschtalt, we´s dr HERR, di Gott, bifohle het. 4,24 Denn dr HERR, di Gott, isch (a) (b) (c) (d) ä vuzehrendes Fiir un (e) ä eifernde Gott.

4,25 Wenn ihr etze Kinda ziige un Kindeskinda un im Land wohne un vusindige äich un mache äich Bildnisse vu irgendeina Gschtalt, so daß ihr unguetden vor rem HERRN, äirem Gott, un nen erziirne, 4,26 so (a) (b) (c) ruef i (ich) hiit Himmel un Erde als Ziige iba äich a, daß ihr bald weggrafft wäre üs däm Land, in des ihr iba d Jordan gehn, um´s izneh. Ihr wäre nit lang drin bliebe, sundern wäre vutilgt wäre. 4,27 Un d HERR wird äich vustraije unda de Velka, un s wird vu äich nur ä kleini Zahl ibrig bliebe unda d Heide, zue däne äich d HERR wägfihre wird. 4,28 Dert wirsch dü dene d Götze, de des Gschafftene vu Menschehänd sin, Holz un Schtei (Wackes), de nit sähn noh härä noh ässä noh schmecke kenne. (a) (b) 4,29 Wenn dü aba dert d HERRN, di Gott, sueche wirsch, so wirsch dü nen find, wenn dü nen vu ganzem Herze un vu ganza Seele sueche wirsch. (a) (b) 4,30 Wenn dü vuschreckt si wirsch un dich des alles treffe wird in kinftige Ziite, so wirsch dü dich (a) umkehre zuem HERRN, dinem Gott, un sinere Schtimm folge. 4,31 Denn d HERR, di Gott, isch ä barmherzige Gott; er wird dich nit vulo noh vuderbe, wird au d Packt(des Abkumme) nit vugässä, den er dine Vädere gschwore het.

Vugässe nit, was Gott fir äich doe het!

4,32 Denn frog nohch d frehere Ziite, de vor dir gsi sin, vum Dag a, do Gott d Mensch uf d Erde gschaffe het, un vu einem End vum Himmel zuem andere, ob je so Großes bassiere odr gnau so ebbis je ghärt wore isch, 4,33 daß ä Volk de (a) Schtimm Gottes üs däm Fiir het schwätze härä, we dü sie ghärt hesch, un trozdäm am Läbä bliebe isch? 4,34 Odr ob je ä Gott vusuecht het, hizgo un sich ä Volk midde üs nem Volk rüszhole durch (a) (b) Machtprobe, durch Zeiche, durch Wunda, durch Kreg un durch sini mächtige Hand un durch si üsgschtrecktem Arm un durch großi Schrecknise, we des ällei dr HERR, äicha Gott, fir äich doe het in Ägypte vor dine Auge? 4,35 Dü aba hesch's gsähne, uf daß dü´s (a) weisch, daß dr HERR ällei Gott isch un sunscht keina. 4,36 Vum Himmel het da (er) di sini Schtimm härä losse, um dich zrechtzbringe; un uf Erde het da (er) dir zeigt si großes Fiir, un sini Wort hesch dü üs däm Fiir ghärt . (a) 4,37 Wel er dine Vädare leb ka (gliebt) un ihri Nohchkumme üsgwählt het, (a) het da (er) dich rüsgfihrt mit sinem Agsicht durch sini großi Kraft üs Ägypte, 4,38 dmit da (er) vor dir her Velka vutriebe het, de greßa un schtärka sin als dü, un dich ribrocht het, um dir ihr Land als Erbdeil z ge, we´s etzed isch. 4,39 So sollsch dü etze hiit wisse un zue Herze nähmä, daß dr HERR Gott isch obe im Himmel un unde uf Erde un sunscht keina, 4,40 un sollsch hebe sini Rechte un Gebote, de i (ich) dir hiit bifihlt; ha so wird's dir un dine Kinda nohch dir wohlsi un di Läbä lang bliebe in däm Land, des dir d HERR, di Gott, git fir imma.

Fraistädt im Oschtjordanland

4,41 Do sunderte Moses (a) (b) dräi Schtädt üs gegeiba vum Jordan gege Sunneufgang, 4,42 dmit derthi fliehen ka, der si Nächschte dotschleht ohni Absicht un nem zvor nit feind gsi isch; der soll in eini der Schtädt fliehe, dmit da (er) am Läbä blieb: 4,43 Bezer uf d Hochebeni fir de Rubenita un Ramot in Gilead fir de Gadita un Golan in Baschan fir de Manassiter.

Moses legt Israel s Gsetz vor

4,44 Des isch des Gsetz, des Moses d Israelite vorglegt het. 4,45 Des sin de Vumahnige un Gebote un Rechte, de Moses d Israelite kunddoe het, als sie üs Ägypte zoge ware, 4,46 gegeiba vum Jordan im Dal gegeiba Bet-Peor, im Land Sihons, vum Kenig vu d Amorita, der zue Heschbon gherrscht het. (a) Den schlat Moses un de Israelite, als sie üs Ägypte zoge ware, 4,47 un nähmä si Land i, dzue des Land Ogs, vum Kenig vu Baschan, beidi Kenig vu d Amorita, de gegeiba vum Jordan ware gege Sunneufgang, 4,48 vu Aroër a, des am Ufa vum Arnon lit, bis a d Berg Sion, des isch d (a) Hermon, 4,49 un des ganze Jordandal öschtlich vum Jordan gege Ufgang dr Sunne bis a des Meer am Jordandal am Fueß vum Gebirge Pisga.

S 5. Kapitel

Wiedaholig vu d zehn Gebote

(2Mo 20,1-17)

5,1 Un Moses reft ganz Israel zsämme un sait zue nene: Her, Israel, de Gebote un Rechte, de i (ich) hiit vor äire Ohre sag, un lerne sie un bwahre sie, daß ihr dnohch den! 5,2 Dr HERR, unsa Gott, het ä Abkumme mit uns gschlosse am Horeba 5,3 un het nit mit unsare Vädere des Abkumme gschlosse, sundern mit uns, de ma (mir) hiit do sin un alli läbä. (a) 5,4 Er het vu Agsicht zue Agsicht mit äich (a) üs däm Fiir uf däm Berg gschwätzt. 5,5 Ich bi zue dselbe Ziit zwische däm HERRN un äich gschtante, um äich des HERRN s Wort zue vukindige; denn ihr hän angscht ka vor rem Fiir un sin nit uf d Berg gange. Un er het gsait:

5,6 Ich bi dr HERR, di Gott, der di üs Ägypteland gfihrt het, üs dr Knechtschaft. 5,7 Dü sollsch keini andere Götta ha näbe mir. (a) 5,8 Dü sollsch dir (a) kei Bild mache in irgendeina Gschtalt, nit vu däm, was obe im Himmel, noh vu däm, was unde uf d Erde, noh vu däm, was im Wassa unda d Erde isch. 5,9 Dü sollsch sie nit abäte (ahimmle) noh ne dene. Denn ich, dr HERR, di Gott, bi (a) ä eifernde Gott, der de Missetat vu d Vädare heimsuecht bis ins dritte un vierte Glied vu d Kinda dera, de mich hasse, 5,10 aba Barmherzigkeit zeigt a viele Dusige, de mich liebe un mini Gebote hebe.

5,11 Dü sollsch d Name des HERRN, vu dinem Gotte, nit mißbruuche; denn dr HERR wird den nit ungschtroft losse, der si Name mißbruucht.

5,12 D Sabbatdag sollsch dü hebe, daß dü nen heiligsch, we dir dr HERR, di Gott, bifohle het. 5,13 Sechs Däg sollsch dü schaffe un alli dini Sache doe. 5,14 Aba am siebte Dag isch d Sabbat des HERRN, vu dinem Gotte. Do sollsch dü kei Arbet doe, au nit di Bue (Suhn), di Dochta, di Knecht, di Magd, di Rind, di Esel, alli dini Viecher, au nit di Fremdling, der in dinere Schtadt läbt, uf daß di Knecht un di Magd ruehe gliechwe dü. 5,15 Denn (a) (b) (c) dü sollsch dra denke, daß au dü Knecht in Ägypteland warsch un dr HERR, di Gott, dich vu dert rüsgfihrt het mit mächtiga Hand un üsgrecktem Arm. Drum het dir dr HERR, di Gott, bifohle, daß dü d Sabbatdag hebe sollsch.

5,16 Dü sollsch di Vada (Babbe) un di Muetter ehre, we dir dr HERR, di Gott, bifohle het, uf daß dü lang läbsch un dir's guet goht in däm Land, des dir dr HERR, di Gott, ge wird.

5,17 Dü sollsch nit nemads umbringe.

5,18 Dü sollsch nit ehebreche.

5,19 Dü sollsch nit schtähle.

5,20 Dü sollsch nit falsch Ziignis (Züügnis) abgeh gege di Nächschte.

5,21 Dü sollsch nit begähre vu dinem Nächschte s Wieb. Du sollsch (a) nit begähre vu dinem Nächschte s Huus, d Acka, Knecht, Magd, Rind, Esel noh alles, was sins isch.

5,22 Des sin de Wort, de dr HERR gsait het zue äira ganze Gmeinde uf däm Berg, üs däm Fiir un d Wolke un däm Dunkle mit großa Schtimm, un doet nigs dzue un schribt sie uf (a) zwei schteinerni Blatte(Dafle) un git sie mir.

Israel will nit uf Gott härä

(2Mo 20,18-21)

5,23 Wo ihr aba de Schtimm üs däm Dunkle ghärt hen un d Berg im Fiir brenne gsäh hän, sin zue ma (mir) träte ihr, alli äiri Schtammeshäupter un äiri Älteschte, 5,24 un hän gsait: Lueg, dr HERR, unsa Gott, het uns asäh losse sini Herrlichkeit un sini Majeschtät, un (a) ma (mir) hän sini Schtimm üs däm Fiir ghärt . Hiit hän ma (mir) zwar gsähne, daß Gott mit Mensch schwätzt un sie am Läbä bliebe. 5,25 Aba etze, wurum soll ma (mir) schterbe? Des große Fiir wird uns noh vuzehre(frässä)! Wenn ma (mir) des HERRN, unsarem Gotte, d Schtimm wida härä, so meße ma (mir) schterbe. 5,26 Denn wela Mensch ka de Schtimm vum lebändige Gotte üs däm Fiir schwätze härä we mir un doch am Läbä bliebe? 5,27 Kumm dü dzue un her alles, was dr HERR, unsa Gott, sait, un sag´s uns. Alles, was dr HERR, unsa Gott, mit dir schwätze wird, des wen ma (mir) härä un doe.

5,28 Als aba dr HERR äiri Worte ghärt het, de ihr mit ma (mir) gschwätzt hän, sait da (er) zue ma (mir): Ich ha ghärt de Worte vum Volk, de sie mit dir gschwätzt hän; s isch alles guet, was sie gsait hän. 5,29 Ach daß sie (a) ä Herz hätte, mich z firchte un z hebe alli mini Gebote ihr Läbä lang, uf daß ses ne un ihre Kinda guet goht ebiglig! 5,30 Gang hi un sag gene: Gehn heim in äiri Zelte! 5,31 Dü aba sollsch do vor ma (mir) schtoh bliebe, dmit ich dir vuzehl des ganze Gsetz, de Gebote un Rechte, de dü sie lehre sollsch, daß sie dnohch den in däm Land, des ich ne ge wir, um´s izneh. 5,32 So hän etze acht, daß ihr den, we äich dr HERR, äicha Gott, bifohle het, un (a) (b) (c) (d) wieche nit ab, nit nohch Rechts noh nohch Links, 5,33 sundern wandle in alle Wäg, de äich dr HERR, äich Gott, bifohle het, dmit ihr läbä kennt un s äich guetgoht un ihr lang läbe in däm Land, des ihr inähme den.

S 6. Kapitel

Lieb Gott iba alles!

6,1 Des sin de Gsetze un Gebote un Rechte, de dr HERR, äicha Gott, bifohle het, daß ihr sie lerne un doe solle in däm Land, in des ihr ziehe, s izneh, 6,2 dmit dü di Läbä lang d HERRN, di Gott, firchtesch un alli sini Rechte un Gebote hebsch, de i (ich) dir bifihl, dü un dini Kinda un dini Kindeskinda, uf daß dü lang läbsch. 6,3 Israel, (a) dü sollsch ses härä un feschthebä, daß dü´s doesch, uf daß dir's guet goht un dü groß a Zahl wirsch, we dr HERR, dr Gott diner Vädare, dir zuegsait het, in däm Land, worin Milch un Honig fleßt.

6,4 Här, Israel, dr HERR isch unsa Gott, dr HERR ällei. (a) (b) 6,5 Un dü sollsch d HERRN, di Gott, liebha vu ganzem Herze, vu ganza Seele un mit all dinere Kraft. (a) (b) (c) 6,6 Un de Wort, de i (ich) dir hiit bifihl, sollsch dü zue Herze nähme 6,7 un (a) sollsch sie dine Kinda ischärfe un dvu schwätze, wenn dü in dinem Huus hocksch odr undawägs bisch, wenn dü di nalegsch odr ufschtosch. 6,8 Un dü (a) (b) sollsch sie binde zuem Zeiche uf di Hand, un sie solle dir ä Merkmol zwische dine Auge si, 6,9 un dü sollsch sie schribe uf de Pfoschte vu dinem Huus un a d Doore.

Vugiß Gott ne!

6,10 Wenn di etze dr HERR, di Gott, in des Land bringe wird, vu däm er dine Vädere Abraham, Isaak un Jakob gschwore het, s dir z ge - großi un scheni Schtädt, de dü nit baut hesch, 6,11 un Hiisa volla Sache, de dü nit gfillt hesch, un üsghauene Brunne, de dü nit üsghaue hesch, un Wiberg un Elbaium, de dü nit abäut hesch -, un (a) wenn dü etze ißesch un satt wirsch, 6,12 so hüet (heet) di, daß dü nit d HERRN vugißesch, der di üs Ägypteland, üs dr Knechtschaft, gfihrt het, 6,13 sundern dü sollsch d HERRN, di Gott, firchte un nem dene un bi sinem Name schwöre. (a) (b) 6,14 Un dü sollsch nit andere Götta nohchfolge, d Götta vu d Velka, de um äich her sin 6,15 - denn dr HERR, di Gott, isch (a) ä eifernde Gott in dinere Middi -, daß nit d Zorn (Wuet) des HERRN, vu dinem Gotte, iba dich entbrennt un dich vutilgt vu d Erde. 6,16 Ihr (a) solle d HERRN, äiren Gott, nit vusueche, we ihr nen (b) vusuecht hän in Massa, 6,17 sundern solle hebe de Gebote des HERRN, äires Gottes, sini Vumahnige un sini Rechte, de er dir bifohle het, 6,18 daß dü doesch, was recht un guet isch vor d Auge des HERRN, uf daß dir's guet goht un dü inekummsch un inimmsch des guete Land, vu däm dr HERR dine Vädere gschwore het, 6,19 daß er vujage wott alli di Feinde (Gegna) vor dir, we dr HERR s zuegsait het. (a)

Erzehl wida, was Gott Großes doe het

6,20 Wenn di etze (a) di Bue (Suhn) morge froge wird: Was sin des fir Vumahnige, Gebote un Rechte, de äich dr HERR, unsa Gott, bifohle het?, 6,21 so (a) sollsch dü dinem Bue (Suhn) sage: Mir ware Knechte vum Pharao in Ägypte, un dr HERR het uns üs Ägypte mit mächtiga Hand gfihrt; 6,22 un dr HERR het großi un furchtbare Zeiche un Wunda a Ägypte un am Pharao un a sinem ganze Huus vor unsari Auge doe 6,23 un het uns vu dert wäg gfihrt, um uns inäzbringe un uns des Land zue ge, we na (er) unsare Vädere gschwore het. 6,24 Un dr HERR het uns bifohle, nohch all däne Rechte zue doe, daß ma (mir) d HERRN, unsaren Gott, firchte, uf daß ses uns guet goht unsa Läbä lang, so we´s hiit isch. 6,25 Un des wird (a) (b) unsari Grechtigkeit si, daß ma (mir) alli de Gebote den un hebe vor rem HERRN, unsarem Gott, we er uns bifohle het.

S 7. Kapitel

Len äich nit mit d Velka vu Kanaan i!

(2Mo 34,11-17)

7,1 Wenn dich dr HERR, di Gott, ins Land bringt, in des dü kumme wirsch, s (a) izneh, un er rottet vieli Velka vor dir her üs, d Hetita, Girgaschita, Amorita, Kanaanita, Perisiter, Hiwita un Jebusita, siebä Velka, de greßa un schtärka sin als dü, 7,2 un wenn sie dr HERR, di Gott, vor dir higit, daß dü sie schlasch, so sollsch dü a nene (a) d Bann vollschtrecke. Dü sollsch kei Abmachig (Abkumme) mit tene schleße un kei Gnade gege sie ebe 7,3 un sollsch dich mit tene nit vuschwägere; äiri Techta solle ihr nit ge ihre Sehn, un ihri Techta solle ihr nit nähmä fir äiri Buebä (Sühn). (a) 7,4 Denn sie wäre äiri Buebä (Sühn) mir abtrünnig mache, daß sie andere Götta dene; so wird dann (dnoh) des HERRN d Zorn ( d Wuet) losbrenne iba äich un äich bald vutilge. 7,5 Sundern so solle ihr´s mit tene mache: Ihri Altäre solle ihr irieße, ihri Schteimole vubreche, ihri heilige Pfähle abhaue un ihri Götzebilda mit Fiir vubrenne. (a) 7,6 Denn dü bisch ä heiliges Volk däm HERRN, dinem Gott. (a) Dich het dr HERR, di Gott, üsgwählt zuem Volk vu sinem Eigetums üs alle Mensche, de uf d Erde sin. 7,7 Nit het äich dr HERR agnumme un (a) äich üsgwählt, wel ihr greßa wäre als alli Velka - denn dü bisch des klienschte unda alle Mensche -, 7,8 sundern (a) wel er äich leb ka (gliebt) het un dmit er si Eid ghalte het, den er äire Vädere gschwore het. Drum het er äich rüsgfihrt mit mächtiga Hand un het dich erlest vu d Knechtschaft, üs d Hand vum Pharao, vum Kenig vu Ägypte. 7,9 So sollsch dü etze wisse, daß dr HERR, di Gott, ällei Gott isch, d treue Gott, der des Abkumme un (a) de Barmherzigkeit bis ins däusenschte Glied hebt (haltet) däne, de nen liebe un sini Gebote hebe, 7,10 un (a) vugilt ins Agsicht däne, de nen hasse, un bringt sie um un säumt nit, zue vugelde ins Agsicht däne, de nen hasse. 7,11 So hebe etze de Gebote un Gsetze un Rechte, de i (ich) dir hiit Bifohle ha, daß dü dnohch doesch.

Uf Gott härä bringt Sege

7,12 Un wenn ihr de Rechte härä un sie hebet (haltet) un dnohch den, so wird dr HERR, di Gott, au hebe d Packt(des Abkumme) un de Barmherzigkeit, we er dine Vädere gschwore het, (a) 7,13 un wird dich liebe un segne un mehre, un er wird segne de Frucht vu dinem Lyb un (a) d Ertrag vu dinem Acka, di Korn (Getreide), Wi un El, un des Jungvieh diner Keh un diner Schof in däm Land, des er dir ge wird, we er dine Vädere gschwore het. 7,14 Gsegnet wirsch dü si vor alle Mensche. S wird nemads unda dir unfruchtbar si, au nit eins diner Tiere. 7,15 Dr HERR (a) wird vu dir nähmä alli Kranket un wird dir keini vu all d bese Süüre vu d Ägypta uflege, de dü kennsch, sundern wird sie alle dine Hasser uflege. 7,16 Dü wirsch alli Velka vutilge, de dr HERR, di Gott, dir ge wird. Dü sollsch sie nit schone un ihre Götta nit dene; denn des wird dir zuem Fallstrick wäre. (a) (b) (c)

Firchte äich nit vor d Velka im Land!

7,17 Wirsch dü aba in dinem Herz sage: De (a) (b) Velka sin greßa als i (ich); we ka i (ich) sie vutriebe?, 7,18 so fircht di nit vor rene. Denk dra, was dr HERR, di Gott, däm Pharao un alle Ägypta doe het 7,19 durch (a) (b) großi Machtprobe, de dü mit eigene Auge gsähne hesch, un durch Zeiche un Wunda, durch mächtiga Hand un üsgschrecktem Arm, womit dich dr HERR, di Gott, rüsgfihrt het. So wird dr HERR, di Gott, alle Velka doe, vor däne dü dich firchtesch. 7,20 Dozue wird dr HERR, di Gott, Angscht un Schrecke unda sie schicke, bis umbrocht si wird, was ibrig isch un sich vuschteckt (vubirgt) vor da. 7,21 Loß da nit graue vor rene; denn dr HERR, di Gott, isch in dinere Middi, dr große un schreckliche Gott. 7,22 Er, dr HERR, di Gott, wird de Lit üsrotte vor dir, einzeln nohchänanda. Dü kasch sie nit uf eimol vutilge, dmit sich nit de wilde Tiere gege dich vumehre. 7,23 Dr HERR, di Gott, wird sie vor dir hige un wird ä großi Vuwirrig iba sie bringe, bis er sie vutilgt het, 7,24 un wird ihri Kenig in dini Händ (Pfode) ge, un dü sollsch ihri Näme üslesche unda däm Himmel. S wird dir nemads widaschtoh, bis dü sie vutilgt hesch. 7,25 D Bilda ihra Götta sollsch dü mit Fiir vubrenne un sollsch nit giere nohch däm Silba odr Gold, des dra isch, odr zue da nähmä, dmit dü dich nit drin vuschtricksch; denn des isch däm HERRN, dinem Gott, ä Greuel. 7,26 Drum sollsch dü sonig Greuel nit in di Huus bringe, dmit dü nit däm Bann vufällsch we sälli, sundern dü sollsch Eckel un Aberwille dvor ha; denn s schtoht unda däm Bann. (a)

S 8. Kapitel

Gott preft si Volk un erzeht´s

8,1 Alli Gebote, de i (ich) dir hiit bifihlt, solle ihr hebe, daß ihr dnohch den, dmit ihr läbt un zahlriech werde un rikumme un des Land inähme, des dr HERR äire Vädere zuegschwore het. 8,2 Un denke a d ganze Wäg, wo di dr HERR, di Gott, gleitet het de vierzig Johr in d Wüschte, uf daß sa (er) dich demetigt un (a) (b) (c) (d) (e) vusuecht het, dmit kundwürde, was in dinem Herz wär, ob dü sini Gebote hebe tätsch odr nit. 8,3 Er demetigte dich un het di hungare lo un (a) schpyste di mit Manna, des dü un dini Vädare ne kennt hän, uf daß sa (er) dir kunddät, daß (b) d Mensch nit läbt vum Brot ällei, sundern vu allem, was üs däm Muul (Gosch) des HERRN goht. 8,4 Dini Kleida sin nit vurisse a dir, un dini Feß sin nit gschwulle de vierzig Johr. (a) 8,5 So erkennsch dü jo in dinem Herz, daß dr HERR, di Gott, dich (a) (b) (c) ufzoge het, we ä Ma si Bue (Suhn) erzeht. 8,6 So hebe etze de Gebote des HERRN, vu dinem Gott, daß dü in sinene Wäg wandelsch un nen firchtesch. 8,7 Denn dr HERR, di Gott, fihrt di in ä guetes Land, ä Land, wo Bäch un Brunne un Seen sin, de a d Berge un in d Aue fleße, 8,8 ä Land, wo Weize, Gerschte, Wischtöck, Feigebaim un Granatepfel wachse, ä Land, wo´s Elbaium un Honig git, 8,9 ä Land, wo dü Brot gnoe z ässä hesch, wo dir nigs mangelt, ä Land, in däne Schtei (Wackes) Ise isch, wo dü Kupfererz üs däm Berg hausch. 8,10 Un wenn dü gässä hesch un satt bisch, sollsch dü d HERRN, di Gott, lobe fir des guete Land, des sa(er) dir ge het.

8,11 So hüet (heet) di etze dvor, d HERRN, di Gott, zue vugässä, so daß dü sini Gebote un sini Gsetze un Rechte, de i (ich) dir hiit Bifohle ha, nit hebsch. 8,12 Wenn dü etze gässä hesch un satt bisch un scheni Hiisa bäusch un drin wohnsch 8,13 un dini Rinda un Schof un Silba un Gold un alles, was dü hesch, sich mehrt, 8,14 dann (dnoh) hüet (heet) di, daß di Herz sich nit ibahebt un dü d HERRN, di Gott, vugißesch, der dich üs Ägypteland gfihrt het, üs d Knechtschaft, 8,15 un dich gleitet het durch de großi un furchtbari Wüschte, wo (a) feurigi Schlange un Skorpione un luta Dürre un kei Wassa war, un het dir (b) Wassa üs däm härte Felse vorkumme losse 8,16 un schpyste dich mit Manna in d Wüschte, vu däm dini Vädare nigs gwißt hän, uf daß sa (er) dich demetigt un vusuecht het, dmit da (er) dir dnoh wohldät. 8,17 Dü kennscht sunscht sage in dinem Herz: Mini Kraft un mina Händ (Pfode) Schtärki hän ma (mir) dän Richtum gwunne. 8,18 Sundern denk a d HERRN, di Gott; denn na (er) isch's, der dir Kraft git, Richtum zgwinne, uf daß sa (er) (a) halte wott si Abmachig (Abkumme), den er dine Vädere gschwore het, so we´s hiit isch.

8,19 Wirsch dü aba d HERRN, di Gott, vugässä un andere Götta nohchfolge un nene dene un sie abäte (ahimmle), so beziig i (ich) äich hiit, daß ihr umkumme wäre; 8,20 ebe we de Heide, de dr HERR umbringt vor äirem Agsicht, so wäre ihr au umkumme, wel ihr nit hörig sin dr Schtimm des HERRN, äirem Gott.

S 9. Kapitel

Wäre nit ibaheblich!

9,1 Los emol, Israel, dü wirsch hiit iba d Jordan go, dmit dü hikummsch, des Land vu d Velka izneh, de greßa un schtärka sin als dü, (a) großi Schtädt, ummuuret bis a d Himmel, 9,2 ä (a) großes, hochgwachsenes Volk, d Anakita, de dü kennsch, vu däne dü au hesch sage härä: Wer ka gege de Anakita bschtoh? 9,3 So sollsch dü etze hiit wisse, daß dr HERR, di Gott, vor dir hergoht, ä (a) vuzehrendes Fiir. Er wird sie vutilge un wird sie demetige vor dir, un dü wirsch sie vutriebe un bald vunichte, we dir dr HERR zuegsait het. 9,4 (a) (b) Wenn etze dr HERR, di Gott, sie üsgschtoße het vor dir her, so sag nit in dinem Herz: Dr HERR het mi hergfihrt, des Land izneh, wägä minare Grechtigkeit -, do doch dr HERR de Velka vutriebt vor dir her wägä ihrem gottlose Triebe wege. 9,5 (a) Denn dü kummsch nit ri, ihr Land izneh, um dinere Grechtigkeit un vu dinem ufrichtige Herze wege, sundern dr HERR, di Gott, vutriebe de Velka wäge ihrem gottlose Triebe wege, dmit da (er) des Wort hebt, des sa(er) gschwore het dine Vädere Abraham, Isaak un Jakob. 9,6 So weiss etze, daß dr HERR, di Gott, dir nit um dinere Grechtigkeit wege des guete Land zuem Hab un Guet git, do dü doch ä (a) halsschtarriges Volk bisch.

S goldene Kalb

(2Mo 33,18-32,10.15-18)

9,7 Denke dra un vugiß nit, we dü d HERRN, di Gott, erziirnt hesch in d Wüschte. Vu däm Dag a, als dü üs Ägypteland zoge bisch, bis ihr kumme sin a dän Platz, sin ihr unghorsam gsi däm HERRN. 9,8 (a) Denn am Horeb erziirntet ihr d HERRN so, daß sa (er) vor Zorn (Wuet) äich vutilge hät wote, 9,9 wo i (ich) uf d Berg gange war, de schtei Blatte(Dafle) z gregt, de Blatte(Dafle) vum Abkumme, de dr HERR mit äich gschloße het, un i (ich) vierzig Däg un vierzig Nächte uf däm Berg bliebe un kei Brot gässä un kei Wassa trunke ha 9,10 un ma (mir) dr HERR de zwei schtei Blatte(Dafle) ge het, mit däm Finga Gottes bschribe, un druf alli Worte, de dr HERR mit äich üs däm Fiir uf däm Berg gswätzt het am Dag vu d Vusammlig. 9,11 Un noh däne vierzig Däg un vierzig Nächten git ma (mir) dr HERR de zwei schtei Blatte(Dafle) vum Abkumme 9,12 un sait zue ma (mir): Mach di uf, gang schnell nab vu do; denn di Volk, des dü üs Ägypte gfihrt hesch, het sich vusindigt. Sie sin schnell wäggange(abgwiche) vum Wäg, den ich ne bifohle ha; sie hän sich ä gegossenes Bild gmacht. 9,13 Un dr HERR sait zue ma (mir): Ich sieh, daß des Volk ä halsschtarriges Volk isch. 9,14 Loß ab vu mi), dmit ich sie vutilg un ihri Näme üstilg unda däm Himmel; aba üs dir will ich ä schtärkeres un greßeres Volk mache als des. 9,15 Un wo ich mi drillt ha un vum Berg rabgange bi, der im Fiir brennt het, un de zwei Blatte(Dafle) vum Abmachig (Abkumme) in minem beidi Händ (Pfode) ha, 9,16 do sieh i (ich), un lueg, do hän ihr äich a däm HERRN, äirem Gott, vusindigt un äich ä gegossenes Kalb gmacht un ware schnell vum Wäg abgwiche, den äich dr HERR bifohle het.

Moses bätet fir si Volk

(2Mo 32,11-14.19-20)

9,17 Do nimm ich beidi Blatte(Dafle) un wirft sie üs minene Händ (Pfode) un vubrich sie vor äire Auge 9,18 un flegt ane vor rem HERRN we des erschtemol, vierzig Däg un vierzig Nächte, un iß kei Brot un trinkt kei Wassa um all äira Sinde wege, de ihr doe hän, als ihr des Unrecht doe hän vor rem HERRN, um nen zue erziirne. 9,19 Denn i (ich) (a) ha mi gfirchtet vor rem Zorn un d Wuet, mit däm dr HERR iba äich erziirnt war, so daß sa (er) äich vutilge hät wote. Aba dr HERR het mich au diesmol erherte. 9,20 Au war dr HERR sehr (sölli) wuetig iba Aaron, so daß sa (er) nen vutilge hät wote; aba i (ich) ha bittet au fir Aaron zue d selbe Ziit. 9,21 Aba äiri Sinde, des Kalb, des ihr gmacht hän, ha i (ich) un has vubrennt mit Fiir un has vuschla un vumalmt, bis ses Schtaub war, un ha d Schtaub in d Bach gworfe, der vum Berg gfloße isch.

9,22 So erziirntet ihr d HERRN au in (a) Tabera un in (b) Massa un bi d (c) Luschtgräber. 9,23 Un als sa(er) äich üs Kadesch-Barnea schickt un sait: Gehn nuf un nähme des Land i, des i (ich) äich ge ha!, do ware ihr unghorsam däm Muul des HERRN, äires Gottes, un hän nit glaubt a nen un gehorchte sinere Schtimm nit. (a) (b) 9,24 So sin ihr däm HERRN unghorsam gsi, solang ich äich kenn.

9,25 I (Ich) aba (a) flegt ane un lig vor rem HERRN vierzig Däg un vierzig Nächte; denn dr HERR het gsait, er wott äich vutilge. 9,26 Un ich ha d HERRN bittet un gsait: Herr HERR, vudirb di Volk un di Erbe nit, des dü durch dini großi Kraft erlest un mit mächtiga Hand üs Ägypte gfihrt hesch! 9,27 Denk a di Knecht Abraham, Isaak un Jakob! Lueg nit de Halsschtarrigkeit a un des gottlose Triebe un de Sinde vum Volk, 9,28 dmit des Land, üs däm dü uns gfihrt hesch, nit sait: Dr HERR ka sie nit in des Land bringe, des sa(er) ne zuegsait het, un het sie dorum rüsgfihrt, wel er ne gram war, um sie umbringe in d Wüschte. (a) 9,29 Denn sie sin di Volk un di Erbe, des dü mit dinere große Kraft un mit dinem üsgschrecktem Arm rüsgfihrt hesch.

S 10. Kapitel

Di näje(naie) Dafle vum Gsetz

(2Mo 34,1-4)

10,1 Zue dselbe Ziit sait dr HERR zue ma (mir): (a) Haue dir zwei schteinerni Dafle zue we di erschte un kumm zue ma (mir) uf d Berg un mach dir ä (b) hölzerni Lade, 10,2 so will ich uf de Dafle de Worte schribe, de uf d erschte ware, de dü (a) vubroche hesch; un dü sollsch sie in de Lade lege. 10,3 So ha i (ich) ä Lade gmacht üs Akazieholz un haut zwei schteinerni Dafle zue, we di erschte ware, un gang uf d Berg un ha beidi Dafle in mine Händ (Pfode). 10,4 Do schribt er uf de Dafle, we de erschti Schrift war, de Zehn Worte, de dr HERR zue äich gsait het midde üs däm Fiir uf däm Berg zue dr Ziit vu d Vusammlig; un dr HERR git sie ma (mir). 10,5 Un i (ich) drill mi un gang vum Berg rab un (a) legt de Dafle in de Lade, de i (ich) gmacht ha, un sie bliebe drin, we ma (mir) dr HERR bifohle het.

Aarons Tod. D Levite solle Gott dene

10,6 (a) (b) (c) Un d Israelite ziehe üs vu Beerot-Bene-Jaakan nohch Moser. Dert schtirbt Aaron un wird dert beerdigt (bierdigt). Un si Bue (Suhn) Eleasar wird Prieschta a sinere Schtatt. 10,7 Vu do ziehe sie üs nohch Hor-Gidgad, vu Hor-Gidgad nohch Jotbata, in ä Land mit Wassabäch.

10,8 Zue d selben Ziit sundert dr HERR d Schtamm Levi üs, d Lade vum Abkumme des HERRN zue trage un (a) z schtoh vor rem HERRN, nem z dene un (b) in sinem Name z segne bis uf dän Dag. 10,9 Drum wäre de Leviten nit Adeil noh Erbe ha mit ihre Breda. Denn (a) dr HERR isch ihr Erbdeil, we dr HERR, di Gott, ne zuegsait het.

Gott erhärt Moses si Gibät

10,10 I (Ich) aba bi uf fem Berg gschtande we des erstemol, (a) vierzig Däg un vierzig Nächte, un dr HERR erherte mich au diesmol un wott di nit vuderbe. 10,11 Er het zue ma (mir) gsait: Mach di uf, gang hi un zeh vor rem Volk her, dmit sie inekumme un des Land inähme, des ich ne ge will, we ich ihre Vädere gschwore ha.

Was Gott will

10,12 Etze, Israel, was (a) fordert dr HERR, di Gott, noh vu dir, als daß dü d HERRN, di Gott, firchtesch, daß dü in alle sinene Wäg wandelsch un nen leb hesch (liebsch) un däm HERRN, dinem Gott, densch vu ganzem Herze un vu ganza Seele, 10,13 daß dü de Gebote des HERRN hebsch un sini Rechte, de ich dir hiit Bifohle ha, uf daß dir's guet goht? 10,14 Lueg, dr Himmel un alli Himmel Himmel un d Erde un alles, was drinne isch, des isch des HERRN, vu dinem Gott. 10,15 Un doch het er nur (a) dini Vädare agnumme, daß er sie lieb ka het, un het ihri Nohchkumme, nämlich äich, üsgwählt üs alle Mensche, so we´s hiit isch.

10,16 So (a) bschniedet etze äiri Herze un sin etze nit bockig. 10,17 Denn dr HERR, äicha Gott, isch Gott alla Götta un dr Herr iba alli Herren, dr große Gott, d Mächtige un d Schreckliche, der d Lit nit asieht un kei Gschenk nimmt 10,18 un schafft Recht d Waise un Witwe un het de Fremdlinge leb(lieb), daß er nene Ässä un Kleida git. 10,19 Drum solle ihr au de Fremdlinge liebe; denn ihr sin au Fremdlinge gsi in Ägypteland. (a) 10,20 D HERRN, di Gott, sollsch dü firchte, nem sollsch dü dene, nem sollsch dü ahänge un bi sinem Name schwöre. 10,21 Er isch di Ruehm un di Gott, der bi dir solchi großi un schrecklichi Sach doe het, de dini Auge gsähne hän. 10,22 Dini Vädare ziehe nab noh Ägypte mit (a) siebzig Seele; aba etze het dich dr HERR, di Gott, (b) zahlriech gmacht we de Schterne am Himmel.

S 11. Kapitel

Gott het sini Macht zeigt

11,1 So sollsch dü etze d HERRN, di Gott, liebe un si Gsetz, sini Ordnige, sini Rechte un sini Gebote hebe di Läbä lang. 11,2 Un erkenne hiit, was äiri Kinda nit wisse noh gsähne hän, nämlich de (a) Erzehig durch d HERRN, äiren Gott, dzue sini Herrlichkeit, sini mächtigi Hand un si üsgschreckte Arm 11,3 un sini Zeiche un Werke, de na (er) doe het unda d Ägypta, a däm Pharao, däm Kenig vu Ägypte, un a sinem ganze Land; 11,4 un was sa(er) a d Heeresmacht vu Ägypta doe het, a ihre Rößa un Kärre, we na (er) des Wassa vum Schilfmeer iba sie brocht het, als sie äich nohchgjagt sin un sie dr HERR umkumme lo het, bis uf dän Dag; (a) 11,5 un was sa(er) äich doe het in dr Wüschte, bis ihr a dän Platz kumme sin, 11,6 was sa(er) Datan un Abiram a doe het, d Sehn Eliabs, d Bue (Suhn) Rubens, we d Bode si Muul (Gosch) ufgmacht het un sie vuschlingt mit all ihre Lit un ihre Zelta un all ihrem Guet, des sie kauft hän, midde unda ganz Israel. (a) 11,7 Denn äiri Auge hän de große Werke des HERRN gsähne, de na (er) doe het.

Wähle zwische däm Sege un däm Fluech!

11,8 Drum solle ihr alli de Gebote hebe, de i (ich) dir hiit bifihl, uf daß ihr schtark werde, inezkumme un des Land izneh, dohi ihr ziehe, s izneh, 11,9 un daß dü lang läbsch in däm Land, des dr HERR, we na (er) äire Vädere gschwore het, däne un ihre Nohchkumme ge will, ä (a) Land, drin Milch un Honig fleßt. 11,10 Denn des Land, in des dü kummsch, s izneh, isch nit we Ägypteland, vu däm ihr üsgzoge sin, wo dü di Some saje un selbscht wassa ge mueße hesch we einäm Garte, 11,11 sundern s het Berge un Aue, de d Rägä vum Himmel tränkt, - 11,12 ä Land, uf des dr HERR, di Gott, acht git un de Auge des HERRN, vu dinem Gott, imma sieht vum Afang vum Johr bis a si End.

11,13 Werde ihr etze uf mini Gebote härä, de ich äich hiit bifihl, daß ihr d HERRN, äire Gott liebe un nem dene vu ganzem Herze un vu ganza Seele, 11,14 so will ich äirem Land Rägä ge zue sinere Ziit, Frehrägä un Schboträgä, daß dü isammelsch di Korn (Frucht), di Wi un di El, 11,15 un will dinem Vieh Gras ge uf dinem Feld, des ihr ässä un satt wäre. 11,16 Hete äich aba, daß sich äicha Herz nit betöre losst, daß ihr abfalle un dene andere Götta un bäte sie a, 11,17 un daß dann (dnoh) dr Zorn des HERRN entbrennt iba äich un (a) (b) schließt d Himmel zue, so daß kei Rägä kummt un d Erde ihr Krut nit git un ihr bald üsgetilgt sin üs däm guete Land, des äich dr HERR ge het.

11,18 So nähme etze de Wort zue Herze un in äiri Seele un binde sie zuem Zeiche uf äiri Händ un machte sie zuem Merkmol zwische äire Auge 11,19 un lehre sie äire Kinda, daß dü dvu schwätzesch, wenn dü in dinem Huus hocksch odr undawägs bisch, wenn dü dich nalegsch un wenn dü ufschtosch. 11,20 Un schrib sie a de Pfoschte vu dinem Huus un a dini Doore, 11,21 uf daß ihr un äiri Kinda lang läbä in däm Land, des dr HERR, we er dine Vädere gschwore het, däne ge will, solang de Däg vum Himmel iba dr Erde währen. 11,22 Denn wenn ihr de Gebote alli hebed, de i (ich) äich Bifohle ha, un dnohch den, daß ihr d HERRN, äiren Gott, liebe un wandle in alle sinene Wäg un nem ahänge, 11,23 so wird dr HERR alli de Velka vor äich her vutriebe, daß ihr greßeri un stärkere Velka beerbe, als ihr´s sin. (a) 11,24 Alles Land, druf äiri Fueßsohle kumme, soll äich si: vu dr Wüschte bis a d Berg Libanon un vum Schtrom Euphrat bis ans Meer im Weschte soll äicha Biet (Gäu, Gau) si. 11,25 Nemad wird äich widaschtoh kenne. Angscht un (a) Schrecke vor äich wird dr HERR iba alles Land kumme losse, des ihr beträte, we na (er) äich zuegsait het.

11,26 Lueg, i (ich) leg äich hiit vor (a) d Sege un d Fluech: 11,27 (a) d Sege, wenn ihr ghorche d Gebote des HERRN, äires Gottes, de i (ich) äich hiit Bifohle ha; 11,28 d Fluech aba, wenn ihr nit folge den d Gebote des HERRN, äires Gottes, un abwiecht vum Wäg, den i (ich) äich hiit Bifohle ha, daß ihr andere Götta nochwandle, de ihr nit kennt. 11,29 Wenn dich etze dr HERR, di Gott, in des Land bringt, in des dü kumme sollsch, s izneh, so sollsch dü d Sege sage losse uf däm Berg (a) (b) Garizim un d Fluech uf däm Berg Ebal, 11,30 der gegeiba vum Jordan liet a dr Schtroß gege Sunneuntergang im Land vu d Kanaanita, de im Jordandal huuse, Gilgal gegeiba bi d (a) Eiche More. 11,31 Denn ihr wäre iba d Jordan go, daß ihr rikumme, des Land izneh, des äich dr HERR, äicha Gott, ge het, dmit ihr's inähme un drin wohnt. 11,32 So hän etze acht, daß ihr den nohch alle Gebote un Rechte, de i (ich) äich hiit vorleg.

S 12. Kapitel

MOSE VUKINDIGT GSETZE

(5Mo 12-26)

Gott will an einem bsundere Ort abätet wäre

12,1 Des sin de Gebote un Rechte, de ihr hebe solle, daß ihr dnohch den im Land, des d HERR, dr Gott dina Vädare, dir ge het, s izneh, solang dü im Land läbsch: 12,2 Zerschtert alli heilige Schtätte, wo de Heide, de ihr vutriebe den, ihre Götta dent hän, s isch uf hohe Berge, uf Hiigel odr unda grene Baim, (a) (b) 12,3 un riße um ihri Altäre un zerbreche ihri Schteimole un vubrennt mit Fiir ihri heilige Pfähle, zerschlen de Bilda ihra Götze un vutilge ihri Näme vu sellem Platz. 12,4 Ihr sollt däm HERRN, äirem Gott, so nit dene, 12,5 sundern der Platz, den d HERR, äicha Gott, erwähle wird üs alle äire Schtämm, daß sa (er) si Name dert huuse losst, solle ihr ufsueche un dohi kumme. 12,6 Derthi solle ihr bringe äiri Brandopfa un äiri Schlachtopfa, äira Zehnte un äiri heilige Abgabe, äiri Gelübdeopfa, äiri fraiwillige Opfa un de Erschtgiburt äira Rinda un Schof. 12,7 Un ihr un äicha Huus soll dert vor rem HERRN, äirem Gott, ässä un frehlich si iba alles, was äiri Hand kauft het, womit äich d HERR, äicha Gott, gsegnet het. 12,8 Ihr sollt´s nit so hebed, we mir´s hiit do den, jeda, was nem recht dünkt. 12,9 Denn ihr sin bisher noh nit zue d Rueh un zuem Erbdeil kumme, des dir d HERR, di Gott, ge wird. 12,10 Ihr wäre aba iba d Jordan go un in däm Land huuse, des äich d HERR, äicha Gott, zuem Erbe üsdeile wird, un na (er) wird äich (a) (b) (c) (d) (e) (f) Rueh ge vor alle äire Feinde (Gegna) um äich her, un ihr wäre sicha huuse. 12,11 Wenn etze d HERR, di Gott, ä Platz üsgwählt, daß si Name dert wohnt, so solle ihr derthi bringe alles, was i (ich) äich bifihl: äiri Brandopfa, äiri Schlachtopfa, äira Zehnte, äiri heilige Abgabe un alli äiri üserlesene Gelübdeopfa, de ihr däm HERRN globe den. 12,12 Un ihr sollt frehlich si vor rem HERRN, äirem Gott, ihr un äiri Buebä (Sühn) un äiri Techtare, äiri Knechte un äiri Mägde un de (a) Levite, de in äire Schtädt huuse; denn sie hän kei Adeil noh Erbe mit äich.

Undaschiedet zwische opfare un schlachte!

12,13 Hüete dich, daß dü dini Brandopfa nit bi jedäm Platz opfasch, den dü siehsch; 12,14 sundern bi däm Platz, den d HERR üsgwählt in einem dinere Schtämm, do sollsch dü dini Brandopfa opfare un alle doe, was i (ich) dir bifihl. 12,15 Doch darfsch dü in alle dine Schtädt ganz nohch Herzeluscht schlachte un Fleisch ässä nohch rem Sege des HERRN, vu dinem Gott, den er dir ge het. D Reine we d Unreine derfe dvu ässä, so we ma (a) (b) Reh odr Hirsch ißt. 12,16 Nur (a) (b) des Bluet sollsch dü nit ässä, sundern uf d Bode gieße we Wassa. 12,17 Dü darfsch aba nit ässä in dine Schtädt vum Zehnte vu dinem Getreide, vu dinem Wi, vu dinem El, au nit vu d Erschtgiburt dina Rinda un dina Schof odr vu irgendeina Gabe, de dü globt hesch, odr vu dinem fraiwillige Opfa odr vu dine heilige Abgabe, 12,18 sundern (a) vor rem HERRN, dinem Gott, sollsch dü des alles ässä bi däm Platz, den d HERR, di Gott, üswählt, dü un dini Buebä (Sühn), dini Techtare, dini Knechte, dini Mägde un d Levit, der in dinere Schtadt läbt, un sollsch frehlich si vor rem HERRN, dinem Gott, iba alles, was di Hand kauft het. 12,19 Un hüete dich, daß dü d Levit nit leer üsgoh losch, solang dü in dinem Land läbsch. (a) (b)

12,20 Wenn aba dr HERR, di Gott, di Biet (Gäu, Gau) erwietere wird, we na (er) dir zuegsait het, un dü saisch: I (Ich) will Fleisch ässä-, wel´s dich glüschtet, Fleisch zue ässä, so iß Fleisch ganz nohch Herzeluscht. 12,21 Isch aba d Platz wiet wäg vu dir, den d HERR, di Gott, üsgwählt het, daß sa (er) si Name dert huuse losst, so schlacht vu dine Rinda odr Schof, de dir d HERR ge het, we i (ich) dir bifohle ha, un iß ses in dinere Schtadt ganz nohch Herzeluscht. 12,22 So we ma (a) Reh odr Hirsch ißt, darfsch dü´s ässä; dr Reine we dr Unreine derfe´s beidi ässä. 12,23 Ällei acht druf, daß dü (a) des Bluet nit ißes; denn des Bluet isch des Läbä; drum sollsch dü nit gliechziitig mit däm Fleisch des Läbä ässä, 12,24 sundern dü sollsch des Bluet uf d Bode gieße we Wassa 12,25 un sollsch´s nit ässä, uf daß dir's guet goht un dine Kinda nohch dir, wel dü doe hesch, was recht isch vor rem HERRN. 12,26 Aba dini heilige Gabe, de dir bifohle sin, un was dü globscht, des sollsch dü uflade un a d Platz bringe, den d HERR üsgwählt het, 12,27 un sollsch dini Brandopfa mit Fleisch un Bluet lege uf d Altar des HERRN, vu dinem Gott. Des Bluet dina (a) Schlachtopfa soll üsgschittet wäre uf d Altar des HERRN, vu dinem Gott, aba des Fleisch sollsch dü ässä. 12,28 Gib obacht un her uf alli de Wort, de i (ich) dir bifihl, uf daß dir's guet goht un dine Kinda nohch dir ebiglig, wel dü doe hesch, was recht un freud isch vor rem HERRN, dinem Gott.

Len äich nit dzue vufihre, andere Götta z dene!

12,29 Wenn d HERR, di Gott, vor dir her de Velka üsrottet, zue däne dü kummsch, ihr Land izneh, un dü´s ignumme hesch un drin wohnsch, 12,30 so hüete dich, daß dü dich nit vufihre losch, s ne nochzmache, nohchdäm sie vutilgt sin vor dir, un daß dü nit frogsch nohch ihre Götta un saisch: We hän de Velka ihre Götta dent? (a) (b) Ebeso will au i (ich) s doe! 12,31 So sollsch dü däm HERRN, dinem Gott, nit dene; denn sie hän ihre Götta alles doe, was däm HERRN ä Greuel isch un was sa(er) haßt; denn sie hän ihre Götta sogar ihri Buebä (Sühn) un Techtare mit Fiir vubrennt.

S 13. Kapitel

Schtrof fir falschi Prophete

13,1 *Alles, was i (ich) äich bifihl, des solle ihr hebe un dnohch doe. (a) Ihr solle nigs dzuedoe un nigs dvudoe. 13,2 Wenn ä Prophet odr Träuma unda äich ufschtoht un dir ä Zeiche odr Wunda akindigt 13,3 un des Zeiche odr Wunda trifft i, vu däm er dir gsait het, un er sait: Loß uns andere Götta folge, de ihr nit kenne, un nene dene, 13,4 so sollsch dü nit folge d Worte vu däm Prophet odr Träuma; denn dr HERR, äicha Gott, (a) vusuecht äich, um zue erfahre, ob ihr nen vu ganzem Herze un vu ganza Seele liebhän. 13,5 Däm HERRN, äirem Gott, solle ihr folge un nen firchte un sini Gebote hebe un sinere Schtimm folge un nem dene un nem ahänge. 13,6 Der (a) Prophet aba odr der Träuma soll schterbe, wel la (er) äich glehrt het, abzfalle des HERRN, äirem Gott, der äich üs Ägypteland gfihrt un di üs dr Knechtschaft erlest het, un wel la (er) di vum Wäg abbringe wott, uf däm dü wandle sollsch, we dr HERR, di Gott, bifohle het -, uf daß dü (b) des Bese üs dinere Middi wegdoesch.

Wer anderi zue Götzedenscht vufihrt, mueß umbrocht wäre

13,7 Wenn dich di Brueda, dinere Muetter Bue (Suhn), odr di Bue (Suhn) odr di Dochta odr di Wieb in dine Ärm odr di Fründ (Freund), der dir so leb(lieb) isch we di Läbä, heimlich ibarede will un sage: Loß uns higo un andere Götta dene, de dü nit kennsch noh dini Vädare, 13,8 vu d Götta vu d Velka, de um äich her sin, sie sin dir nohch odr wiet, vu einem End dr Erde bis ans andere, 13,9 so willig nit i un ghorch rem nit. Au soll dini Auge nen nit schone, un dü sollsch dich sinetwäge nit erbarme un sini Schuld nit vuheimliche, 13,10 sundern sollsch nen umbringe. (a) Dini Hand soll di erschte gege nen si, nen umzbringe, un dnohch d Hand vum ganze Volk. 13,11 Ma soll nen Tod schteinige, denn na (er) het dich abbringe welle vu däm HERRN, dinem Gott, der di üs Ägypteland, üs dr Knechtschaft, gfihrt het, 13,12 uf daß ganz Israel ufhorcht un sich fircht un ma nimmi solch Beses doet unda äich.

13,13 Wenn dü vu irgendeina Schtadt, de dir dr HERR, di Gott, ge het, drin z huuse, sage hersch: 13,14 S sin etlichi heillose Lit ufträte üs dinere Middi un hän de Birga ihra Schtadt vufihrt un gsait: Len uns higo un andere Götta dene, de ihr nit kenne, 13,15 so sollsch dü grindlich sueche, forsche un froge. Un wenn sich findet, daß ses gwiß isch, daß solch ä Greuel unda äich bassiere isch, 13,16 so sollsch dü de Birga vu der Schtadt erschlage mit d Schärfi vum Schwert un a ihr d Bann vollschtrecke, bi allem, was drin isch, au a ihre Viecher, mit d Schärfi vum Schwert. (a) 13,17 Un alles, was in ihr erbeutet wird, sollsch dü sammle midde uf däm Marktplatz un mit Fiir vubrenne d Schtadt un alli ihri Beute als ä Ganzopfa fir d HERRN, di Gott, daß sie in Trümmer liet fir imma un ne wida ufbäut wird. 13,18 Un (a) loß nigs vu däm, was däm Bann vufalle isch, a dinere Hand kläbä, uf daß dr HERR vu sinem grimmige Zorn (Wuet) abgewendet wird un gib dir Barmherzigkeit un erbarme sich dir un mehre dich, we na (er) dine Vädere gschwore het, 13,19 wenn dü dr Schtimm des HERRN, vu dinem Gott, ghorchsch un alli sini Gebote hebsch, de i (ich) dir hiit bifihl, daß dü doesch, was recht isch vor d Auge des HERRN, vu dinem Gott.

S 14. Kapitel

Vubot heidnischa Truurbrüuch. Reini un unreini Schpyse

(3Mo 11)

14,1 Ihr sin Kinda des HERRN, äirem Gott. Ihr (a) sollt äich wägä nem Tode nit (b) wund ritze noh (c) kahl schere iba d Auge. 14,2 Denn dü bisch ä heiliges Volk däm HERRN, dinem Gott, un d HERR het di üsgwählt, daß dü si Eigetum bisch, üs alle Mensche, de uf d Erde sin.

14,3 Dü sollsch nigs ässä, was däm Herrgott ä Greuel isch. 14,4 Des aba sin de Tiere, de ihr ässä derfä: Rind, Schof, Ziege, 14,5 Hirsch, Reh, Damhirsch, Schteibock, Gemse, Auerochs un Antilope. 14,6 Jedes Tierli, des gschpalteni Klaue het, ganz durchdschpalte, un de mäue (widakaue), derfä ihr ässä. 14,7 De Tiere aba solle ihr nit ässä unda däne, de mäue (widakaue) un de gschpalteni Klauen hän: des Kamel, d Hase un d Klippdachs, de mäue (widakaue), dere Klaue aba nit ganz durchdschpalte sin; drum solle sie äich unrein si. 14,8 D Sau (Hutz), de zwar durchgschpalteni Klaue het, aba nit mäut (widakaut), soll äich drum unrein si. Ihr Fleisch solle ihr nit ässä, un ihr Aas ( Cheib ) solle ihr nit arihre. 14,9 Des isch, was ihr ässä derfä vu allem, was im Wassa läbt: alles, was Flosse un Schuppe het, derfä ihr ässä. 14,10 Was aba keini Flosse noh Schuppe het, solle ihr nit ässä; denn s isch äich unrein. 14,11 Alli Reine Vegel ässä na. 14,12 Des aba sin´s, de ihr nit ässä solle: dr Adla, dr Habicht, dr Fischadla, 14,13 dr Taucher, de Weihe, dr Geia mit sinene Arte 14,14 un alli Rabe mit ihrene Arte, 14,15 dr Strauß, de Nachtihle, dr Kuckuck, dr Sperber mit sinene Arte, 14,16 des Käuzli, dr Uhu, de Fledamuus, 14,17 d Rohrdommle, dr Storch, dr Schwan, 14,18 dr Reiha, dr Häher mit sinene Arte, dr Wiedehopf, d Schwalbe. 14,19 Au alles, was Fligel het un kriecht, soll äich unrein si, un ihr solle`s nit ässä. 14,20 Di reine Vegel derfä ihr ässä.

14,21 Ihr solle (a) kei Aas ( Cheib) ässä; däm Fremdling in dinere Schtadt darfsch dü's ge, daß sa's ißt odr daß sa's vukauft nem Fremde(Üslända); denn dü bisch ä heiliges Volk däm HERRN, dinem Gott. Dü sollsch (b) des Böckli nit kochen in d Milch vu sinere Muetter.

Vorschrifte fir d zehnte Deil vu d Ernt

14,22 Dü sollsch alli Johr d Zehnte absundere vu allem Ertrag dinere Saat, de üs dinem Acka kummt, (a) 14,23 un sollsch dvu (a) (b) ässä vor rem HERRN, dinem Gott, a däm Platz, den er üswählt, daß si Name dert huust, nämlich vum Zehnte vu dinem Korn, vu dinem Wi, vu dinem El un vu dr Erschtgiburt dina Rinda un dine Schof, uf daß dü firchte lernsch d HERRN, di Gott, di Läbä lang. 14,24 Wenn aba d Wäg z wiet isch fir di, daß dü's nit hitrage kasch, wel d Platz dir z wiet isch, den d HERR, di Gott, üsgwählt het, daß sa (er) si Name dert huuse losst, wenn d HERR, di Gott, dich gsegnet het, 14,25 so mach´s zue Geld un nimm des Geld in di Hand un gang a d Platz, den d HERR, di Gott, üsgwählt het, 14,26 un gib des Geld fir alles, wora di Herz Luscht het, s isch fir Rinda, Schof, Wi, schtarke Trunk odr fir alles, was di Herz winscht, un iß dert vor rem HERRN, dinem Gott, un bi frehlich, dü un di Huus 14,27 un d Levit, der in dinere Schtadt läbt; der sollsch dü nit leer üsgoh losse, denn (a) er het kei Adeil noh Erbe mit dir.

14,28 Alli dräi Johr sollsch dü üssundere d ganze Zehnte vum Ertrag vu däm Johr un sollsch nen hintalege in dinere Schtadt. (a) (b) 14,29 Dann (Dnoh) soll kumme d Levit, der kei Adeil noh Erbe mit dir het, un d Fremdling un d Waise un de Witwe, de in dinere Schtadt läbä, un solle ässä un satt wäre, uf daß di d HERR, di Gott, segnet in allem Werk dinere Hand, des dü doesch.

S 15. Kapitel

S Johr, wenn Schulde erlosse wäre solle

15,1 Alli siebä Johr sollsch dü ä Erloßjohr hebe. (a) 15,2 So aba soll's zögoh mit däm Erloßjohr: Wenn eina sinem Nächschte ebis vertlehnet het, der soll's nem erlosse un soll's nit itriebe vu sinem Nächschte odr vu sinem Brueda; denn ma het ä (a) (b) Erloßjohr üsgruefe däm HERRN. 15,3 Vu nem Fremde(Üslända) darfsch dü s itriebe; aba däm, der di Brueda isch, sollsch dü s erlosse. 15,4 S soll ibahaupt kei Arme unda äich si; denn dr HERR wird dich segne in däm Land, des dir d HERR, di Gott, zuem Erbe ge wird, 15,5 wenn dü nur d Schtimm des HERRN, vu dinem Gott, ghorchsch un alli de Gebote hebsch, de i (ich) dir hiit bifihl, daß dü dnohch doesch! 15,6 Denn dr HERR, di Gott, wird dich segne, we na (er) dir zuegsait het. (a) Dann (Dnoh) wirsch dü viele Mensche üslehne, doch dü wirsch vu nemads vertlehnet; dü wirsch iba vieli Velka herrsche, doch iba dich wird nemads herrsche.

15,7 Wenn eina dina Breda arm isch in irgendeina Schtadt in dinem Land, des d HERR, di Gott, dir ge wird, so sollsch dü di Herz nit vuhärte un di Hand nit zuehalte gegeiba dinem arme Brueda, (a) 15,8 sundern sollsch sie nem ufdoe un (a) nem üslehne, soviel er Mangel het. 15,9 Hüte dich, daß nit in dinem Herz ä arglischtige gedanke ufschteigt, daß dü saisch: S naht des siebte Johr, des Erloßjohr -, un daß dü di arme Brueda nit unfreundlich aasiehsch un nem nigs gibsch; sunscht wird da (er) gege dich zuem HERRN ruefä, un bi dir wird Sinde si. 15,10 Sundern dü sollsch nem ge, un di Herz soll sich's nit vudrieße losse, daß dü nem gibsch; denn dfir wird di d HERR, di Gott, segne in alle dine Werke un in allem, was dü undanimmsch. (a)

15,11 S wäre alliziit Armi si im Land; drum (a) (b) bifihl i (ich) dir un sag, daß dü di Hand ufdoesch dinem Brueda, der undadruckt un arm isch in dinem Land.

D Rechte vu israelitische Sklave

(2Mo 21,2-11)

15,12 Wenn sich di Brueda, ä Hebräer odr ä Hebräerin, dir vukauft, so soll la (er) dir sechs Johr dene; (a) im siebte Johr sollsch dü nen als fräi entlosse. 15,13 Un wenn dü nen fräigibsch, sollsch dü nen nit mit lärä Händ (Pfode) vu dir go losse, 15,14 sundern dü sollsch nem uflade vu dine Schof, vu dinere Tenne, vu dinere Trotti, so daß dü gibsch vu däm, womit di d HERR, di Gott, gsegnet het, 15,15 un sollsch dra denke, (a) daß dü au Knecht warsch in Ägypteland un d HERR, di Gott, dich erlest het; drum bifihl i (ich) dir des hiit. 15,16 Wird er aba zue dir sage: I (Ich) will nit furtgo vu dir, denn i (ich) ha di un di Huus leb(lieb) - wel nem wohl bi dir isch -, 15,17 so nimm ä Pfreme un durchbohr nem si Ohr a däm Pfoschte vu d Dire un loß nen fir imma di Knecht si. Mit dinere Magd sollsch dü´s ebeso doe. 15,18 Un loß dir's nit schwerfalle, daß dü nen fräilosch, denn na (er) het dir sechs Johr we zwei Dagelehna dent; so wird d HERR, di Gott, di segne in allem, was dü doesch.

D Erschtgiburt ghärt Gott

15,19 Alli (a) Erschtgiburt, de unda dine Rinda un Schof gibore wird, sollsch dü, wenn sie männlich isch, däm HERRN, dinem Gott, heilige. Dü sollsch nit ackere mit däm Erschtling dina Rinda un nit schere d Erschtling dina Schof. 15,20 (a) Vor däm HERRN, dinem Gott, sollsch dü sie ässä jährlich a däm Platz, den d HERR üsgwählt het, dü un di Huus. 15,21 Wenn's aba ä Fehla het, daß ses hinkt odr blind isch odr sunscht irgendein bese (a) Fehla het, so sollsch dü´s nit opfare däm HERRN, dinem Gott; 15,22 sundern in dinere Schtadt sollsch dü´s ässä, dü bisch unrein odr rein(sufa), we ma (a) Reh un Hirsch ißt, 15,23 nur daß dü (a) si Bluet nit ißesch, sundern s uf d Bode gießesch we Wassa!

S 16. Kapitel

S Passafescht un s Fescht dr ungsiirte Brot

(2Mo 23,14-17; 34,18-24; 3Mo 23)

16,1 Acht uf d Monet Abib, daß dü (a) Passa hebsch däm HERRN, dinem Gott; denn im Monet Abib het di d HERR, di Gott, bi Nacht üs Ägypte gfihrt. 16,2 Un dü sollsch däm HERRN, dinem Gott, des Passa schlachte, Schof un Rinda, a däm Platz, den d HERR üswähle wird, daß si Name dert wohnt. 16,3 Dü sollsch kei Gsiiertes dzue ässä. Siebä Däg sollsch dü Ungsiirtes ässä, Brot vum Elend - denn (a) in Hascht bisch dü üs Ägypteland gflohe -, uf daß dü d Dag vu dinem Üszug üs Ägypteland gedenksch di Läbä lang. 16,4 S soll siebä Däg lang kei Suurdeig gsähne wäre in dinem ganze Land un soll au nigs vum Fleisch, des am Obend vum erschte Dag gschlachtet isch, iba Nacht bliebe bis zuem Morge.

16,5 Dü darfsch nit Passa schlachte in irgendeina dina Schtädt, de dir d HERR, di Gott, ge het, 16,6 sundern a däm Platz, den d HERR, di Gott, üswähle wird, daß si Name dert wohnt. Do sollsch dü des Passa schlachte am Obend, wenn d Sunne undagange isch, zue der Ziit, als dü üs Ägypte zoge bisch, 16,7 un sollsch´s koche un ässä a däm Platz, den d HERR, di Gott, üswähle wird, un sollsch am Morge umkehre un heimgo in di Wohnig. 16,8 Sechs Däg sollsch dü Ungsiirtes ässä, un am siebte Dag isch Feschtvusammlig fir d HERRN, dinem Gott; do sollsch dü kei Arbet doe.

S Wuchefescht

16,9 Siebä Wuche sollsch zue zehle un dmit afange, wenn ma zerscht d Sichle a de Halme legt, 16,10 un sollsch des (a) Wuchefescht hebed däm HERRN, dinem Gott, un ä fräiwilligi Gabe dinere Hand ge je nohch däm, we di d HERR, di Gott, gsegnet het. 16,11 Un sollsch frehlich si vor rem HERRN, dinem Gott, dü un di Bue (Suhn), di Dochta, di Knecht, di Magd un d Levit, der in dinere Schtadt läbt, d Fremdling, d Waise un d Witwe, de in dinere Midde sin, a däm Platz, den d HERR, di Gott, üswähle wird, daß si Name do wohnt. 16,12 (a) Denk dra, daß dü Knecht in Ägypte gsi bisch, un beachte un heb de Gebote.

S Laubhittefescht

16,13 Des Laubhittefescht sollsch dü hebe siebä Däg, wenn dü igsammlet hesch vu dinere Tenne un vu dinere Trotti, 16,14 un dü sollsch frehlich si a dinem Fescht, dü un di Bue (Suhn), di Dochta, di Knecht, di Magd, d Levit, d Fremdling, d Waise un d Witwe, de in dinere Schtadt läbä. (a) (b) 16,15 Siebä Däg sollsch dü däm HERRN, dinem Gott, des Fescht hebe a däm Platz, den d HERR üswähle wird. Denn d HERR, di Gott, wird di segne in dinere ganze Ernt un in alle Werke dina Händ (Pfode); drum sollsch dü frehlich si.

16,16 Dräimol im Johr soll alles, was männlich isch in dinere Middi, vor rem HERRN, dinem Gott, erschiene, a däm Platz, den d HERR üswähle wird: zuem Fescht dr ungsiirte Brot, zuem Wuchefescht un zuem Laubhittefescht. Sie solle aba nit mit lärä Händ (Pfode) vor rem HERRN erschiene, 16,17 sundern jeda mit däm, was sa(er) z ge vumag, nohch rem Sege, der dir d HERR, di Gott, ge het.

Vu d Richta un Amtslit

16,18 (a) Richta un (b) Amtlit sollsch dü dir bschtelle in alle Doorene(Door) dinere Schtädt, de dir d HERR, di Gott, ge wird, in jedäm vu dine Schtämm, daß sie des Volk richte mit Grechtem Gricht. 16,19 Dü sollsch des Recht nit vubiege un sollsch au d Vornehme nit bevorzuge un keini Gschenkli nähmä; denn Gschenkli mache d Weise blind un vudrille de Sach vu d Grechte. (a) 16,20 Was recht isch, däm sollsch dü nohchjage, dmit dü läbä un des Land inähme kasch, des dir d HERR, di Gott, ge wird.

We bi Götzedenscht vufahre wäre soll

16,21 Dü sollsch dir (a) kei Holzpfahl als (b) Ascherabild errichte bi däm Altar des HERRN, vu dinem Gott, den dü dir machsch. 16,22 Dü sollsch dir (a) (b) kei Schteimol ufrichte; denn des haßt d HERR, di Gott.

S 17. Kapitel

17,1 Dü sollsch däm HERRN, dinem Gott, kei Rind odr Schof opfare, des ä Fehla odr irgend ebis Schlimmes a sich het; denn des isch däm HERRN, dinem Gott, ä Greuel. (a) (b)

17,2 Wenn bi dir in eina dinere Schtädt, de dir d HERR, di Gott, ge wird, öbber (ebber) gfunde wird, Ma odr Wieb, der do doet, was däm HERRN, dinem Gott, mißflallt, daß sa (er) si Abkumme ibatritt 17,3 un higehn un dene andere Götta un bäte sie a, s isch (a) Sunne odr Mond odr des ganze Heer vum Himmel, was ich nit bifohle ha, 17,4 un s wird dir azeigt, un dü hersch´s, so sollsch dü griindlich dnohch forsche. Un wenn dü findesch, daß ses gwiß wohr isch, daß solch ä Greuel in Israel bassiere isch, 17,5 so sollsch dü d Ma odr des Wieb, de ä solchi Übeltat(Ibeltat) gmacht hän, nüsfihre zue dinem Door un sollsch sie Tod schteinige. (a) 17,6 Uf zweier odr dreier Ziige Muul (Gosch) soll schterbe, wer d Tod vudent het, aba nur vu einäm Ziige Muul (Gosch) soll la (er) nit schterbe. (a) (b) (c) 17,7 D Hand dr Ziige soll di erschte si, nen umzbringe, un dnohch de Hand vum ganze Volk, daß dü des Bese üs dinere Middi wegdoesch.

S oberschte Gricht bim Heiligtum

17,8 Wenn ä Sach vor Gricht dir z schwer si wird, s goht um Bluetschuld, um ä Schadä, um ä Gwalttat odr was sunscht Schtriedsache sin in dine Dorr, so sollsch dü dich ufmache un nufgoh zue däm Platz, den d HERR, di Gott, erwählen wird, 17,9 un zue d (a) levitische Prieschta (Pfarra) kumme un zuem Richta, der zue der Ziit si wird, un sie bfroge. De solle dir des Urdeil sage. 17,10 Un dü sollsch doe nohch däm, was sie dir sage a däm Platz, den d HERR erwähle wird, un sollsch sches hebed, daß dü doesch nohch allem, was sie dich lehre wäre. 17,11 An de Wiesig, de sie dir gän, un a des Urdeil, des sie dir sage, sollsch dü dich halte, so daß dü dvu nit abwiechsch nit nohch Rechts noh nohch Links. 17,12 Un wenn öbber (ebber) vumesse handle doet, daß sa (er) däm Prieschta nit ghorcht, der dert im Denscht des HERRN, vu dinem Gott, schtoht, odr däm Richta, der soll schterbe, un dü sollsch des Bese üs Israel wägdoe, 17,13 uf daß alles Volk ufhorcht un sich firchtet un nimmi vumesse isch.

Awiesig fir d Kenig

17,14 Wenn dü in des Land kummsch, des dir d HERR, di Gott, ge wird, un´s inimmsch un drin wohnsch un dann (dnoh) saisch: I (Ich) will ä (a) Kenig iba mich isetzä we nen alli Velka um mich her hän, 17,15 so sollsch dü den zuem Kenig iba dich isetzä, den d HERR, di Gott, erwähle wird. Dü sollsch aba eine üs dine Breda zuem Kenig iba dich isetzä. Dü darfsch nit irgendei Fremde(Üslända), der nit di Brueda isch, iba dich isetä. 17,16 Nur daß sa (er) (a) nit vieli Ross het un fihrt des Volk nit wida nohch Ägypte, um de Zahl vu sine Ross z mehre, wel d HERR äich gsait het, daß ihr kinftig nit wida dän Wäg go solle. 17,17 Na (Er) (a) soll au nit vieli Wieba nähmä, daß si Herz nit abgwendet wird, un (b) soll au nit viel Silba un Gold sammle. 17,18 Un wenn na (er) dnoh hocke wird uf däm Thron vu sinem Kenigrich, soll la (er) ä Abschrift vum Gsetz, we´s de levitische Prieschta (Pfarra) vorliet, in ä Buech schribe losse. 17,19 Des soll bi nem si, un na (er) soll drin läse si Läbä lang, dmit da (er) d HERR, si Gott, firchte lernt, daß sa (er) haltet alli Wort vum Gsetz un de Rechte un dnohch doet. 17,20 Sie Herz soll sich nit ibahebe iba sini Breda un (a) soll nit wieche vum Gebot nit nohch Rechts noh nohch Links, uf daß sa (er) vulängeret de Däg vu sinere Herrschaft, er un sini Buebä (Sühn), in Israel.

S 18. Kapitel

D Undahalt vu d Prieschta

18,1 D (a) levitische Prieschta, d ganze Schtamm Levi, soll nit Adeil noh Erbe ha mit Israel. Vu d (b) (c) (d) Fiiropfa vum HERR un däm, was nem kert, solle sie ässä. 18,2 Drum solle sie kei Erbe unda ihre Breda ha; dr HERR isch ihr Erbdeil, we na (er) ne zuegsait het.

18,3 Des soll aba des Recht vu d Prieschta si a des Volk, a de, de ä Schlachtopfa darbringe, s isch Rind odr Schof, daß ma däm Prieschta git d Vorderkeule un beidi Kinnbackene un d Buech (Ranze) 18,4 un de (a) Erschtlinge vu dinem Korn, vu dinem Wi un vu dinem El un de Erschtlinge vu d Schur diner Schof. 18,5 Denn d HERR, di Gott, het nen üsgwählt üs alle dine Schtämm, daß sa (er) schtoht im Denscht im Name vum HERR, er un sini Buebä (Sühn) fir alli Ziit.

18,6 Wenn ä Levit kummt üs eina diner Schtädt üs ganz Israel, wo na (er) ä (a) (b) Gascht isch, un kummt ganz nohch sinem Herzes Wunsch a den Platz, den dr HERR erwähle wird, 18,7 so soll la (er) dene im Name des HERRN, vu sinem Gott, we alli sini Breda, d Levite, de dert vor rem HERRN schtehn. 18,8 Sie solle glichi Adeil z ässä ha üßa däm, was eina het vu däm vukaufte Guet vu sine Vädare.

Nemad soll zaubere odr wahrsage

18,9 Wenn dü in des Land kummsch, des dir d HERR, di Gott, ge wird, so sollsch dü nit lerne, de Greuel vu d Velka z doe, 18,10 daß nit öbber (ebber) unda dir gfunde wird, der si Bue (Suhn) odr sini Dochta (a) durchs Fiir go losst odr (b) Wahrsagarai, Hellseherei, geheimi Künscht odr Zaubarai tribt 18,11 odr Bannunge odr Geischtabschwörige odr (a) Zeichediiterai vornimmt odr (b) di Tode bfrogt. 18,12 Denn wer des doet, sela isch däm HERRN ä Greuel, un um solchi Greuel wille vutriebt d HERR, di Gott, de Velka vor dir. 18,13 Dü aba sollsch (a) (b) untadelig si vor rem HERRN, dinem Gott.

18,14 Denn de Velka, dere Land dü inähme wirsch, härä uf Zeichediiter un Wahrsaga; dir aba het d HERR, di Gott, so ebis vuwehrt.

Echti un falschi Prophete

18,15 Ä Prophet we mich wird dir d HERR, di Gott, erwecke üs dir un üs dine Breda; däm sollt ihr folge. (a) (b) (c) (d) (e) (f) 18,16 Ganz so we dü s des HERRN, dinem Gott, (a) (b) erbete hesch am Horeb am Dag dr Vusammlig un saisch: I (Ich) will etze nimmi härä de Schtimm des HERRN, vu minem Gott, un des große Fiir nimmi asäh, dmit i (ich) nit schtirb. 18,17 Un dr HERR sait zue ma (mir): (a) Sie hän recht gsait. 18,18 Ich will ne ä Prophet, we dü bisch, erwecke üs ihre Breda un mi Wort (a) (b) (c) (d) in si Muul (Gosch) ge; der soll zue nene sage alles, was ich nem gebiete wir. 18,19 Doch wer mini Wort nit härä wird, de na (er) in minem Name schwätzt, vu däm will ich's fordare.

18,20 Doch wenn ä Prophet so vumesse isch, daß sa (er) schwätzt in minem Name, was ich nem nit bifohle ha, un wenn eina schwätzt in däm Name andare Götta, der Prophet soll schterbe. (a) (b) 18,21 Wenn dü aba in dinem Herze sage würdesch: We ka i (ich) merke, wel Wort dr HERR nit gsait het? - 18,22 wenn d Prophet schwätzt in däm Name des HERRN un s wird nigs drus un s trifft nit i, dann (dnoh) isch des ä Wort, des dr HERR nit gsait het. D Prophet het's üs Vumessenheit gsait; drum schiech di nit vor rem. (a) (b)

S 19. Kapitel

D Zuefluchtschtädt fir Lit, de öbber (ebber) umbrocht hän

(4Mo 35,9-34)

19,1 Wenn dr HERR, di Gott, de Velka üsgrottet het, dere Land dir d HERR, di Gott, ge wird, daß dü s inimmsch un in ihre Schtädt un Hiisa wohnsch, 19,2 sollsch dü dir (a) dräi Schtädt üssundere im Land, des dir d HERR, di Gott, ge wird, s izneh. 19,3 Un dü sollsch d Wäg dohi herrichte un des Biet (Gäu, Gau) vu dinem Land, des dir d HERR, di Gott, zue eige ge wird, in dräi Kreise deile, dmit dohi fliehen ka, wer ä Totschlag doe het.

19,4 Un in däm Fall soll ä Todschläga, der derthi flieht, am Läbä bliebe: Wenn öbber (ebber) si Nächschte erschlage het, nit absichtlich, un het dvor kei Haß gege nen ka, 19,5 öbbe wenn öbber (ebber) mit sinem Nächschte in d Wald goht, Holz z hauen (z mache), un sini Hand holte mit d Axt üs, des Holz abzhaue, un des Ise fihr vum Schtiel un träfe si Nächschte, so daß sa (er) schtirbt: der soll in eini der Schtädt fliehe, dmit da (er) am Läbä bliebe; 19,6 uf daß nit d Blueträcher däm Todschläga nohchjagt in d Hitzi vu sinem Zorn (sinere Wuet) un nen iholt, wel d Wäg so wiet isch, un nen totschlet, wo na (er) doch nit des Todes schuldig isch, wel la (er) dvor kei Haß gege nen ka het. 19,7 Drum bifihlte ich dir, daß dü dräi Schtädt üssondersch.

19,8 Un wenn d HERR, di Gott, di Biet (Gäu, Gau) erwietere wird, we na (er) dine Vädere gschwore het, un dir alles Land git, des sa(er) zuegsait het, dine Vädere z ge 19,9 - wenn dü nur alli de Gebote hebe wirsch, daß dü dnohch doesch, de ich dir hiit Bifohle ha, daß dü d HERR, di Gott, leb hesch (liebsch) un in sinene Wäg wandelsch di Läbä lang -, so sollsch dü noh dräi Schtädt zue däne draie dzuedoe, 19,10 uf daß nit unschuldiges Bluet in dinem Land vuschittet wird, des dir d HERR, di Gott, zuem Erbe git, un so Bluetschuld uf di kummt.

19,11 Wenn aba öbber (ebber) Haß trait gege si Nächschte un lauert uf nen un macht sich iba nen her un schlat nen tot un flieht in eini der Schtädt, 19,12 so solle de Älteschte vu sinere Schtadt hischicke un nen vu do hole losse un nen in de Händ vum Blueträchers ge, daß sa (er) schtirb. 19,13 Dini Auge solle nen nit schone, un dü sollsch des (a) unschuldig vugossene Bluet üs Israel wägdoe, daß dir's guet goht.

D Ackagrenze mueß gschitzt wäre

19,14 Dü sollsch vu dinem (a) Nächschte d Grenze, de d Vorfahre feschtgsetzt hän, nit vurucke in dinem Erbdeil, des dü erbsch, im Land, des dir d HERR, di Gott, ge het, s izneh.

Ziige vor Gricht

19,15 S soll kei einzelna als Ziige gege öbber (ebber) ufträte wägä irgendeina Missetat odr Sinde, was fir ä Sinde s au isch, de ma doe ka, sundern durch zweier odr draier Ziige Muul (Gosch) soll ä Sach gültig si. (a) (b) (c) (d) (e) 19,16 Wenn ä frevelhafte Ziige gege öbber (ebber) uftritt, um nen eina Ibatretig zue bschuldige, 19,17 so solle de beide Männa (Manne), de ä Sach mitänanda hän, vor d HERR träte, vor d Prieschta un Richta, de zue sella Ziit si wäre, 19,18 un de Richta solle griindlich nohchforsche. Un wenn dr falsche Ziige ä falsches Ziignis (Züügnis) gege si Brueda ge het, 19,19 so solle ihr mit nem doe, was sa(er) denkt, sinem Brueda z doe, dmit dü des Bese üs dinere Middi wegdoesch, 19,20 uf daß di andere ufhorche, sich firchte un etze nimmi solchi besi Sache zdoe in dinere Middi. 19,21 Di Aug soll nen nit schone: (a) Läbä um Läbä, Aug um Aug, Zahn um Zahn, Hand um Hand, Fueß um Fueß.

S 20. Kapitel

Wenn s Heer gruefe wäre mueß

20,1 Wenn dü in ä Kreg zehsch gege dini Feinde (Gegna) un siehsch Ross un Kärre vumä Heer, des greßa isch als dü, so fircht di nit vor ne; denn d HERR, di Gott, der di üs Ägypteland gfihrt het, isch mit dir. 20,2 Wenn ihr etze üszehn zuem Kampf, so soll dr Prieschta herträte un mit däm Volk schwätze 20,3 un zue nene sage: Israel, här zue! Ihr ziehe hiit in d Kampf gege äiri Feinde (Gegna). Aira Herz vuzag nit, firchte äich nit un erschrecke nit un len äich nit graue vor ne; 20,4 denn d HERR, äicha Gott, goht mit äich, daß sa (er) fir äich schtrietet mit äire Feinde (Gegna), um äich z helfe.

20,5 Un de Amtlit solle mit däm Volk schwätze un sage: Wer ä näjes(naies) Huus baut het un het's noh nit igweiht, der mach sich uf un kähr heim, uf daß sa (er) nit schtirb im Kreg un ä andere s iweiht. 20,6 Wer ä Wiberg abäut het un het sini (a) (b) Fricht noh nit gnosse, der mach sich uf un kähr heim, daß sa (er) nit im Kriege schtirb un ä andere sini Fricht ißt. 20,7 Wer mit nem Maidle vuschproche(vulobt) isch un (a) het´s noh nit heimgholt, der mach sich uf un kähr heim, daß sa (er) nit im Kreg schtirb un ä andere holt´s heim. 20,8 Un de Amtlit solle wida mit däm Volk schwätze un sage: (a) Wer sich firchtet un ä vuzagtes Herz het, der mach sich uf un kehre heim, uf daß sa (er) nit au des Herz vu sinene Breda feig macht, we si Herz isch. 20,9 Un wenn de Amtlit des alles zuem Volk gsait hän, so solle sie Heerfehrer a de Schpitze vum Volk schtelle.

Regle, wenn Kreg gfihrt wird

20,10 Wenn dü vor ä Schtadt zehsch, um gege sie z kämpfe, so sollsch dü ihr zerscht d Friide abete. 20,11 Antwortet sie dir friidlich un den dir ihri Doore uf, so soll des ganze Volk, des drin gfunde wird, dir fronpflichtig si un dir dene. 20,12 Will sie aba nit Friide mache mit dir, sundern mit dir Kreg fihre, so belagere sie. 20,13 (a) (b) Un wenn sie d HERR, di Gott, dir in d Hand git, so sollsch dü alles, was männlich drin isch, mit d Schärfi vum Schwert erschlage. 20,14 Nur d Wieba, d Kinda un des Vieh un alles, was in d Schtadt isch, un alli Beute sollsch dü unda dir üsdeile un sollsch ässä vu d Beute dina Feinde (Gegna), de dir d HERR, di Gott, ge het. 20,15 So sollsch dü mit alle Schtädt doe, de sehr (sölli) wiet wäg vu dir liege un nit zue d Schtädt dä Velka vu do ghäre.

20,16 Aba in d Schtädt dr Velka vu do, de dir d HERR, di Gott, zuem Erbe ge wird, sollsch dü nigs läbä losse, was Odem het, 20,17 sundern sollsch a nene d Bann vollschtrecke, nämlich a d Hetita, Amorita, Kanaanita, Perisita, Hiwita un Jebusita, we dir d HERR, di Gott, bifohle het, 20,18 dmit sie äich nit lehre, all de Greuel z doe, de sie im Denscht ihra Götta triebä, un ihr äich so vusindigt a däm HERRN, äirem Gott.

20,19 Wenn dü vor einare Schtadt langi Ziit liege mueß, gege de dü kämpfsch, um sie zue erobere, so sollsch dü ihri Baim nit vuderbe un mit Äx umhaue, denn dü kasch dvu ässä; drum sollsch dü sie nit fälle. De Baim uf däm Feld sin doch nit Mensche, daß dü sie belagere meßtesch! 20,20 De Baim aba, vu däne dü weisch, daß ma nit dvu ißt, de darfsch dü vuderbe un fälle un ä Bollwerk drus baue (bäue) gege de Schtadt, de mit dir Kreg fihrt, bis dü sie besiegt hesch.

S 21. Kapitel

Was zmache isch bi nem Mord vu unbekannta Hand

21,1 Wenn ma ä Erschlagene findet in däm Land, des dir d HERR, di Gott, ge wird, s izneh, un na (er) lit uf freiem Feld un ma weiß nit, wer nen erschlage het, 21,2 so solle di Älteschte un Richta nüsgoh un d Wäg abmesse vum Erschlagene bis zue d umliegende Schtädt. 21,3 Weli Schtadt am nägschte lit, dere Älteschte solle ä jungi Chueh nähmä, mit der ma noh nit gschafft un de noh nit am Joch zoge het, 21,4 un solle sie nabfihre in ä Dalgrund, der nit aglegt noh bsät isch, un dert im Dalgrund ihr des Gnick breche. 21,5 Un de Prieschta, de Levite, solle herzueträte, denn d HERR, di Gott, het sie üsgwählt, daß sie nem dene un in sinem Name segne, un (a) nohch ihrem Urdeil solle alli Sache un alli Schäde grichtet wäre. 21,6 Un alli Älteschte vu d Schtadt, de däm Erschlagene am nägschte lit, solle (a) ihri Händ (Pfode) wäsche iba d junge Chueh, der im Dalgrund des Gnick broche isch. 21,7 Un sie solle ahebe un sage: Unseri Händ (Pfode) hän des Bluet nit vuschittet, un unsari Auge hän's nit gsähne. 21,8 Entsühne di Volk Israel, des dü, dr HERR, erlest hesch; lege nit des unschuldig vugossene Bluet uf di Volk Israel! So wird fir sie de Bluetschuld gsehnt si. 21,9 So sollsch dü des (a) unschuldig vugossene Bluet üs dinere Midde wägdoe, dmit dü handelsch, we s recht isch vor d Auge des HERRN.

Wenn öbber (ebber) ä Kregsgfangeni hirote will

21,10 Wenn dü in ä Kreg zehsch gege dini Feinde (Gegna) un dr HERR, di Gott, git sie dir in dini Händ (Pfode), daß dü Gfangeni vu nene wegfihrsch, 21,11 un siehsch unda d Gfangene ä schenes Maidle un gwinnsch sie leb(lieb), daß dü sie als Wieb nimmsch, 21,12 so fihr sie in di Huus un loß sie ihr Hoor abschäre un ihri Nägel bschnide 21,13 un de Kleida ablege, in däne sie gfange gnumme wird, un loß sie in dinem Huus si un ä Monet lang ihr Vada (Babbe) un ihri Muetter bepläre. Dnohch gang zue nare(ihr) un nimm sie zur Ehe un loß sie di Wieb si. 21,14 Wenn dü aba kei Gfalle me a nare(ihr) hesch, so sollsch dü sie go losse, wohi sie will; dü sollsch sie aba nit um Geld vukaufe odr als Sklavin bhandle, wel dü zue nare(ihr) igange bisch.

S Recht vum Erschtgiborene

21,15 Wenn öbber (ebber) zwei Wieba het, eini, de na (er) lieb het, un eini, de na (er) nit lieb het, un beidi nem Kinda uf d Welt bringe, des Wieb, de na (er) lieb het, un di ungliebte, un (a) dr Erschtgiborene isch vum ungliebte Wieb 21,16 un de Ziit kummt, daß sa (er) sinene Sehn des Erbe üsdeilt, so ka er nit d Bue (Suhn) vum Wieb, de na (er) lieb het, zuem erstgiborenen Bue (Suhn) mache vor däm erstgiborenen Bue (Suhn) vu d ungliebte; 21,17 sundern na (er) soll d Bue (Suhn) vum ungliebte Wieb als d erschte Bue (Suhn) aerkenne un nem zwei Deil ge vu allem, was do isch; denn der isch dr (a) Erschtling vu sinere Kraft, un si isch des Recht dr Erschtgiburt.

We gege ne Trotzkopf vorgange wäre soll

21,18 Wenn öbber (ebber) ä bockige un unghorsame Bue (Suhn) het, der (a) (b) d Schtimm vu sinem Vada (Babbe) un vu sinere Muetter nit härt un au, wenn sie nen ziichtige, ne nit folge will, 21,19 so soll nen d Vada (Babbe) un d Muetter packe un zue d Älteschte dr Schtadt fihre un zuem Door vum Ort 21,20 un zue d Älteschte dr Schtadt sage: Der unsa Bue (Suhn) isch bockig un unghorsam un härt nit uf unseri Schtimm un isch ä Prassa un Trunkebold. 21,21 So solle nen schteinige alli Lit vu sinere Schtadt, daß sa (er) schtirb, un dü sollsch so des Bese üs dinere Midde wägdoe, daß ganz Israel ufhorcht un sich fircht.

Wer higrichtet wird, mueß noh am selbe Dag beerdigt (bierdigt) wäre

21,22 (a) (b) (c) (d) (e) Wenn öbber (ebber) ä Sinde doe het, de des Todes wert isch, un wird umbrocht un ma hängt nen a nä Holz, 21,23 so soll si Lyche (a) (b) (c) nit iba Nacht a däm Holz bliebe, sundern dü sollsch nen am selbe Dag bierdige - denn (d) ä Ufghängte isch vufluecht bi Gott -, uf daß dü di Land nit unrein machsch, des dir d HERR, di Gott, als Erbe git.

S 22. Kapitel

Ihr solle gern helfe

22,1 Wenn dü vu dinem Brueda Rind odr Schof sich vulaufe siehsch, so sollsch dü dich um si kimmere (ihra aneh) un sie wida zue dinem Brueda fihre. (a) 22,2 Wenn aba di Brueda nit nooch bi dir wohnt un dü kennsch schen nit, so sollsch dü sie in di Huus nähmä, daß sie bi dir bliebe, bis sie di Brueda suecht, un sollsch sie nem dann (dnoh) wida zruck ge. 22,3 So sollsch dü´s doe mit sinem Esel, mit sinem Häß(Kleid) un mit allem Vulorenem, des di Brueda vuliert un dü´s findesch; dü darfsch nit wäg luege (di däm nit entziehe).

22,4 Wenn dü vu dinem Brueda Esel odr Rind undawägs naflege siehsch, so sollsch dü helfe (di ihra aneh) un nene ufhelfe.

Vuschiedeni Vorschrifte

22,5 Ä Wieb soll nit Männasache trage, un ä Ma soll nit Frauekleida azeh; denn wer des doet, der isch däm HERRN, dinem Gott, ä Greuel.

22,6 Wenn dü undawägs ä Vogelnescht findesch uf nem Baum odr uf fem Bode mit Junge odr mit Eier un de Muetter hockt uf d Junge odr uf d Eier, so sollsch dü nit de Muetter mit d Junge nähmä, 22,7 sundern dü darfsch di Junge nähmä, aba d Muetter sollsch dü flege losse, uf daß dir's guet goht un dü lang läbsch.

22,8 Wenn dü ä näjes(naies) Huus bäusch, so mache ä Geländer ringsum uf di Dache, dmit dü nit Bluetschuld uf di Huus ladescht, wenn öbber (ebber) rabflegt.

22,9 Dü sollsch di Wiberg nit mit Zweierlei bepflanze, dmit däm Heiligtum nit des Ganze vufallt: dr Some, den dü gsajt hesch, un d Herbscht vum Wiberg. 22,10 Dü sollsch nit ackere mit nem Rind un nem Esel. 22,11 Dü sollsch nit azeh ä Häß(Kleid), des üs Wulle un Leine gmacht isch.

22,12 Dü sollsch dir (a) Quaschte mache a d vier Zipfel vu dinem Mantel, mit däm dü dich zuedecksch.

Gsetze zuem Schutz vu Agschwärzte (Vuliignete) un Vergwaltigte

22,13 Wenn öbber (ebber) ä Maidle als Wieb nimmt un wird ihra ibadrissig, nohchdäm ma (er) zue nare(ihr) igange isch, 22,14 un legt ihr ebis Schändliches z Lascht un bringt ä beses Gschwätz iba sie uf un sait: Des Maidle hab i (ich) ghirotet, un als i (ich) zue nare igang, ha i (ich) sie nit als Jungfrau gfunde, 22,15 so soll Vada (Babbe) un Muetter vum Maidle de Zeiche ihra Jungfräulichkeit nähmä un vor di Älteschte dr Schtadt im Door bringe. 22,16 Un dr Vada (Babbe) vum Maidle soll zue d Älteschte sage: I (Ich) ha däm Ma mi Dochta als Wieb ge; etze isch scha(er) ihra ibadrissig wore 22,17 un legt ihr Schändliches z Lascht un sait: I (Ich) ha di Dochta nit als Jungfrau gfunde. Do aba sin de Zeiche dr Jungfräulichkeit minare Dochta. Un sie solle de Decki vor d Älteschte dr Schtadt üsbreite. 22,18 Un di Älteschte dr Schtadt solle d Ma nähmä un ziichtige 22,19 un nem (a) ä Schtroof(Buße) vu hundat Silbaschtickli uflege un sie däm Vada (Babbe) vum Maidli ge, wel la (er) iba ä Jungfrau in Israel ä beses Gschwätz ufbrocht het. Un na (er) soll sie als Wieb bhalte un darf sie si Läbä lang nit wägschicke. 22,20 Isch's aba d Wohret, daß des Maidle nimmi Jungfrau war, 22,21 so soll ma sie üsä vor d Dire vum Huus vu ihrem Vada (Babbe) fihre, un de Lit vu d Schtadt solle sie Tod schteinige, wel sie ä (a) Schandtat in Israel gmacht het un in ihrem Vadahuus Hurarai triebe het; so sollsch dü des Bese üs dinere Midde wägdoe.

22,22 Wenn öbber (ebber) däbi vuwischt wird, daß sa (er) einem (a) (b) Wieb baiwohnt, de ä Ehemann het, so solle sie beidi schterbe, dr Ma un des Wieb, däre er baigwohnt het; so sollsch dü des Bese üs Israel wägdoe.

22,23 Wenn ä Jungfrau vuschproche(vulobt) isch un ä Ma trifft sie innerhalb vu d Schtadt un wohnt ihr bai, 22,24 so solle ihr sie alli beidi zuem Schtadtdoor nüsfihre un solle sie beidi schteinige, daß sie schterbe, d Jungfrau, wel sie nit brellt het, obwohl sie doch in d Schtadt war, d Ma, wel la (er) vu sinem Nächschte d Braut gschändet het; so sollsch dü des Bese üs dinere Midde wägdoe.

22,25 Wenn aba öbber (ebber) ä vulobtes Maidle uf freiem Feld trifft un packt sie un wohnt ihr bai, so soll d Ma ällei schterbe, der ihre baigwohnt het, 22,26 aba däm Maidle sollsch dü nigs doe, denn sie het kei Sind doe, de des Todes wert isch; sundern des isch so, we wenn öbber (ebber) sich gege si Nächschte erhebt un nen totschlat. 22,27 Denn na (er) findet sie uf freiem Feld, un des vulobte Maidle brellt, un nemads war do, der ihre ghufe hät.

22,28 Wenn öbber (ebber) ä Jungfrau trifft, de nit vuschproche(vulobt) isch, un packt sie un wohnt ihr bai un wird däbi atroffe, 22,29 so soll, der ihre baigwohnt het, ihrem Vada (Babbe) fuchzig Silbaschtickle ge un soll sie als Wieb ha, wel la (er) ihr Gwalt adoe het; er darf sie nit wegschicke si Läbä lang.

S 23. Kapitel

23,1 Nemad soll vu sinem Vada (Babbe) s Wieb nähmä un vu sinem Vada (Babbe) Decki aufdecke.

Wer in de Gmeinde des HERRN nit ufgnumme wäre darf

23,2 Kei Entmannte odr Vuschnittene soll in de Gmeinde des HERRN kumme. (a) (b)

23,3 S soll au kei Mischling in de Gmeinde des HERRN kumme; au sini Nohchkumme bis ins zehnte Glied solle nit in de Gmeinde des HERRN kumme. (a)

23,4 D Ammonita un Moabita solle nit in de Gmeinde des HERRN kumme, au nit ihri Nohchkumme bis ins zehnte Glied; sie solle nee inekumme, (a) 23,5 wel sie äich nit entgegekumme sin mit Brot un Wassa uf däm Wäg, als ihr üs Ägypte zoge sin, vielme gege äich d (a) Bileam dingt hän, d Bue (Suhn) Beors üs Petor in Mesopotamie, daß sa (er) dich vuflueche soll. 23,6 Aba dr HERR, di Gott, wott Bileam nit härä un vuwandelte dir d Fluech in Sege um, wel di dr HERR, di Gott, lieb ka het. 23,7 Dü sollsch nee ihr Friide noh ihr Beschtes sueche di Läbä lang. (a)

23,8 D Edomiter sollsch dü nit vuabscheue; er isch di Brueda. D Ägypta sollsch dü au nit vuabscheue; denn dü bisch ä Fremdling in sinem Land gsi. 23,9 De Kinda, de sie im dritte Glied zeuge, derfe in de Gmeinde des HERRN kumme.

S Kregslaga soll heilig si

23,10 Wenn dü üszehsch gege dini Feinde (Gegna) un ä Laga ufschlasch, so hüetet dich vor allem Bese. 23,11 Wenn öbber (ebber) unda dir isch, der (a) nit sufa isch, wel nem in d Nacht ebis widafahre isch, der soll üsä vor des Laga go un nit wida inekumme, 23,12 bis sa(er) vor rem Obend sich mit Wassa gwäsche het; un wenn de Sunne undagange isch, soll la (er) wida ins Laga go.

23,13 Un dü sollsch druße vor rem Laga ä Platz ha, wohi dü fir d Notdurft nüsgosch. 23,14 Un dü sollsch ä Schuufle ha, un wenn dü dich druße anehocke willsch, sollsch dü dmit grabe; un wenn dü gsässä hesch, sollsch dü zuescharre, was vu dir gange isch. 23,15 Denn dr HERR, di Gott, (a) zeht mit dir inmidde vu dinem Laga, um dich zue errette un dini Feinde (Gegna) vor dir dherzge. Drum soll di Laga heilig si, daß nigs Schändliches unda dir gsähne wird un na (er) sich vu dir wendet.

Wenn Sklave uf d Flucht sin

23,16 Dü sollsch d Knecht nit sinem Herr üsliefere, der vu nem zue dir gfliichtet isch. 23,17 Na (Er) soll bi dir bliebe bi däm Platz, den na (er) üsgwählt het, in eina dinere Schtädt, wo s nem gfallt. Dü sollsch nen nit undadrucke. (a)

Hurarai isch vubote

23,18 S soll keini (a) Tempeldirne si unda d Techtare Israels un kei (b) (c) Tempelhurer unda d Sehn Israel. 23,19 Dü sollsch kei Hurelohn noh (a) Hundegeld in des Huus des HERRN, vu dinem Gott, bringe üs irgendeinem Gelübde; denn des isch däm HERRN, dinem Gott, beides ä Greuel.

Nähme kei Zins vu äire Lit!

23,20 Dü sollsch vu dinem Brueda (a) (b) nit Zinse nähmä, nit fir Geld noh fir Ässä noh fir alles, wofir ma Zinse nähmä ka. 23,21 Vu däm Fremde(Üslända) darfsch dü Zinse nähmä, aba nit vu dinem Brueda, uf daß dich dr HERR, di Gott, segnet in allem, was dü undanimmsch in däm Land, dohi dü kummsch, s izneh.

D Gelübte fir Gott meße ighalte wäre

23,22 Wenn dü däm HERRN, dinem Gott, ä (a) Gelübde doesch, so sollsch dü nit zögere, s zue erfille; denn dr HERR, di Gott, wird's vu dir fordare, un s wird Schuld uf di kumme. 23,23 Wenn dü des Gelobe undalosch, so wird keini Schuld uf di kumme. 23,24 Aba was iba dini Lippe gange isch, sollsch dü hebe un dnohch doe, we dü däm HERRN, dinem Gott, fräiwillig globt un mit dinem Muul (Gosch) gsait hesch.

Was ma in fremde Wiberge un uf fremde Felda doe derf

23,25 Wenn dü in d Wiberg vu dinem Nächschte gohsch, so darfsch dü Triebel ässä nohch dinem Wunsch, bis dü satt bisch, aba dü sollsch nigs in di Gfäß doe. 23,26 Wenn dü in des Kornfeld vu dinem Nächschte gohsch, so (a) darfsch dü mit dr Hand Ähre abrupfe, aba mit dr Sichle sollsch dü nit driifahre.

S 24. Kapitel

Sich Schiede losse un wida hirote

24,1 Wenn öbber (ebber) ä Wieb zue d Ehe nimmt un sie nit Gnade findet vor sinene Auge, wel la (er) ebis Schändliches a ihr gfunde het, un na (er) ä (a) Scheidebref schribt un ihr in d Hand git un sie üs sinem Huus entloßt 24,2 un wenn sie dann (dnoh) üs sinem Huus gange isch un higoht un wird vumä andere s Wieb 24,3 un d andere Ma ihra au ibadrissig wird un ä Scheidebref schribt un ihr in d Hand git un sie üs sinem Huus entloßt odr wenn d andere Ma schtirbt, der sie sich als Wieb gnumme het, 24,4 so ka sie ihr erschta Ma, der sie entloeße het, nit wida als Wieb nähmä, nohchdäm sie unrein wore isch - denn des isch ä Greuel vor däm HERRN -, dmit dü nit Sinde iba des Land bringsch, des dir dr HERR, di Gott, zuem Erbe ge het.

Vuschiedeni Schutzbeschtimmige

24,5 Wenn öbber (ebber) sich kurz dvor ä Wieb gnumme het, (a) soll la (er) nit mit däm Heer üszehe, un ma soll nem nigs uflege. Na (Er) soll fräi in sinem Huus si ä Johr lang, daß sa (er) frehlich isch mit sinem Wieb, de na (er) gnumme het. 24,6 Dü sollsch nit als Pfande nähmä d undere un obere Mihlischtei; denn dmit hättesch dü des Läbä als Pfand gnumme.

24,7 Wenn öbber (ebber) gschnappt wird, der vu sinene Breda, d Israelite, (a) ä Mensch schtielt(raubt) un nen gwalttätig behandelt odr nen vukauft: solch ä Deb soll schterbe, daß dü des Bese üs dinere Midde wegdoesch.

24,8 Heet dich bim Ufträte vu Üssatz, daß dü alles gnau hebsch un doesch, was dich de levitische Prieschta lehre; we ich s ne bifohle ha, so sollt ihr's hebe un dnohch doe. 24,9 Denk dra, was dr HERR, di Gott, (a) mit Mirjam doe het uf däm Wäg, als ihr üs Ägypte zoge sin.

Bschitze di Schwache!

24,10 Wenn dü dinem Nächschte irgend ebis borgsch, so sollsch dü nit in si Huus go un nem ä Pfand nähmä, 24,11 sundern dü sollsch druße schtoh, un der, däm dü borgsch, soll si Pfand zue dir rüsbringe. 24,12 Isch scha(er) aba bediirftig, so sollsch dü dich nit schlofe lege mit sinem Pfand, 24,13 sundern sollsch nem si (a) (b) (c) Pfand widage, wenn d Sunne undagoht, daß sa (er) in sinem Mandel schloft un dich segnet. So wird des (d) di Grechtigkeit si vor rem HERRN, dinem Gott.

24,14 Däm Dagelehna, der bediirftig un arm isch, sollsch dü (a) (b) si Lohn nit vorhalte, er isch vu dine Breda odr ä Fremdling, der in dinem Land un in dinere Schtädt isch, 24,15 sundern dü sollsch nem si Lohn am selbe Dag ge, daß d Sunne nit driba undagoht - denn na (er) isch bediirftig un vulangt dnohch -, dmit da (er) nit gege dich d HERR arueft un s dir zue na Sinde wird.

24,16 D Vädare solle nit fir d Kinda noh d Kinda fir d Vädare schterbe, sundern jeda soll fir sini Sinde schterbe. (a)

24,17 Dü sollsch des Recht vum (a) (b) Fremdling un dr Waise nit knicke un sollsch dr (c) Witwe nit des Häß(Kleid) als Pfand nähmä. 24,18 Denn dü sollsch dra denke, daß dü (a) Knecht in Ägypte gsi bisch un dr HERR, di Gott, dich vu dert erlest het. Drum bifihl ich dir, daß dü des doesch.

24,19 Wenn dü uf dinem Acka gerntet un ä Garbe vugässä hesch uf däm Acka, so sollsch dü nit umkehre, sie zue hole, sundern sie soll däm Fremdling, dr Waise un dr Witwe zuefalle, uf daß dich dr HERR, di Gott, segnet in allem Werke dinere Händ (Pfode). (a) 24,20 Wenn dü dini Elbaium gschiittelt hesch, so sollsch dü nit nohchschiittle; s soll däm Fremdling, dr Waise un dr Witwe zuefalle. 24,21 Wenn dü di Wiberg abgläse hesch, so sollsch dü nit nohchläse; s soll däm Fremdling, dr Waise un dr Witwe zuefalle. 24,22 Denn dü sollsch dra denke, daß dü Knecht in Ägypteland gsi bisch. Drum bifihl ich dir, daß dü des doesch.

S 25. Kapitel

Schtrof mit Maß

25,1 Wenn ä Schtritsach zwische Männa (Manne) isch un sie vor Gricht gehn un ma sie richte, so soll ma (a) selle(der), wo(der) im Recht isch, Grecht schräche un d Schuldige schuldig schpräche. 25,2 Un wenn dr Schuldige Schläg vudent het, soll nen d Richta hilege losse, un ma soll nem vor rem Richta ä Anzahl Schläg ge nohch rem Maß vu sinere Schuld. 25,3 Wenn ma nem (a) vierzig Schläg ge het, soll ma nit wida schla, dmit, wenn ma me Schläg git, er nit zviel gschla wird un di Brueda entehrt wird in dine Auge.

Wer schafft, darf au ebbis ässä

25,4 Dü sollsch däm Ochs, der do drischt, nit des Muul vubinde. (a) (b)

D Schwoogaehe

25,5 Wenn Breda binanda huuse un eina schtirbt ohni Sühn, so soll sini Witwe nit des Wieb vumä Ma üs einare andere Sippe wäre, sundern ihr Schwooga soll zue ihr go un sie als Wieb nähmä un mit ihr de Schwoogaehe schleße. (a) (b) (c) 25,6 Un dr erschte Bue (Suhn), den sie gebiert, soll gelte als d Bue (Suhn) vu sinem vuschtorbene Brueda, dmit däm si Name nit üstilgt wird üs Israel. 25,7 Gefallt´s aba däm Ma nit, sini Schwögari z neh, so soll sie, sini Schwögari, higo ins Door vor di Älteschte un sage: Mi Schwooga weigert sich, sinem Brueda si Name zue erhalte in Israel, un will mi nit eheliche. 25,8 Dann (Dnoh) soll nen d Älteschte vu d Schtadt zue sich ruefä un mit nem schwätze. Wenn na (er) aba druf bschtoht un sait: S gfallt ma (mir) nit, sie z nähmä -, 25,9 so soll sini Schwögari zue nem träte vor d Älteschte un nem d Schueh vum Fueß zeh un nem ins Gsicht (Visasch) schpucke un soll antworte un sage: So soll ma doe jedäm Ma, der sinem Bruedas Huus nit baue (bäue) will! 25,10 Un si Name soll in Israel heiße «vum Barfeße s Huus».

Ibagriffe bi Schtritt

25,11 Wenn zwei Männa (Manne) gegeänanda handgrieflich wäre un ä Wieb vu einem lauft dzue, um ihrem Ma z rette vu dr Hand vu sellem, wo nen schlat, un sie schtreckt ihri Hand üs un packt nen bi sinere Scham, 25,12 so sollsch dü ihr de Hand abhaue, un di Aug soll sie nit schone.

Richtigi Maß un Gwichta

25,13 Dü sollsch nit zweierlei Gwicht, groß un klei, in dinem Baitel ha, (a) (b) (c) (d) 25,14 un in dinem Huus soll nit zweierlei Maß, groß un klei, si. 25,15 Dü sollsch ä volles un rechtes Gwicht un ä volles un rechtes Maß ha, uf daß di Läbä lang währ in däm Land, des dir dr HERR, di Gott, ge wird. 25,16 Denn wer des doet, der isch däm HERR, dinem Gott, ä Greuel, jeda, der übeldoet.

Amaleks Schuld darf nit vugässä wäre

25,17 Denke dra, was dir de Amalekiter gmacht hän uf däm Wäg, als ihr üs Ägypte zoge sin: (a) 25,18 we sie dich undawägs agriffe un dini Nohchzügla erschlage hän, alli de Schwache, de hinda dir zruckbliebe ware, als dü med un matt warsch, un we sie Gott nit gfirchtet hän. 25,19 Wenn etze d HERR, di Gott, dich vor alle dine Feinde (Gegna) ringsum zur Rueh bringt im Land, des dir d HERR, di Gott, zuem Erbe git, s izneh, so (a) sollsch dü de Erinnerig a de Amalekiter üslesche unda däm Himmel. Des vugiß nit!

S 26. Kapitel

Di erscht Frucht soll abgeh wäre

26,1 Wenn dü in des Land kummsch, des dir d HERR, di Gott, zuem Erbe ge wird, un s inimmsch un drin wohnsch, 26,2 so sollsch dü nähmä de (a) (b) Erschtling all dina Feldfricht, de dü vu dinem Land ibringsch, des dr HERR, di Gott, dir git, un sollsch sie in ä Kratte (Zeine) lege un higo a d Platz, sella wo dr HERR, di Gott, erwähle wird, daß si Name dert wohnt, 26,3 un sollsch zuem Prieschta kumme, der zue däre Ziit si wird, un zue nem sage: I (Ich) beziig hiit däm HERR, dinem Gott, daß ich kumme bi in des Land, des dr HERR, we na (er) unsare Vädere gschwore het, uns ge wott. 26,4 Un d Prieschta soll d Kratte (Zeine) üs dinere Hand nähmä un nen vor rem Altar des HERRN, vu dinem Gott, nasetze. 26,5 (a) (b) (c) (d) Dann (Dnoh) sollsch dü ahebe un sage vor rem HERR, dinem Gott: Mi Vada (Babbe) war ä Aramäer, däm Umkumme nooch, un zeht nab nohch Ägypte un war dert ä Fremdling mit weng Lit un wird dert ä großes, schtarkes un zahlrieches Volk. 26,6 Aba de Ägypta bhandelte uns schlecht un druckte uns un lege uns ä härte Denscht uf. 26,7 Do brülltä mir zuem HERRN, däm Gott unsera Vädare. Un dr HERR erhörte unsa Brellä un sieht unsa Elend, unsari Angscht un Not 26,8 un fihrt uns üs Ägypte mit mächtiga Hand un üsgrecktem Arm un mit großem Schrecke, durch Zeiche un Wunda, 26,9 un holt uns a der Platz un git uns des Land, wo Milch un Honig fleßt. 26,10 Etze bring i (ich) de Erschtling dr Fricht vum Land, des dü, HERR, ma (mir) ge hesch. - Un dü sollsch sie nalege vor rem HERR, dinem Gott, un abäte (ahimmle) vor rem HERR, dinem Gott, 26,11 un (a) sollsch frehlich si iba alles Guete, des dr HERR, di Gott, dir un dinem Huus ge het, dü un dr Levit un dr Fremdling, der bi dir läbt.

Di Arme solle ä Deil vu däm gregä, was d Lit ernte

26,12 Wenn dü d Zehnte vu dinem ganze Ertrag zämmebrocht hesch (a) im dritte Johr, des isch des Zehnte-Johr, so sollsch dü nen däm Leviten, däm Fremdling, dr Waise un dr Witwe ge, daß sie in dinere Schtadt ässä un satt wäre. 26,13 Un dü sollsch schwätze vor rem HERR, dinem Gott: I (Ich) hab üs minem Huus brocht, was gheiligt isch, un hab's ge d Levite, d Fremdling, d Waise un d Witwe ganz noh dinem Gebot, des dü ma (mir) bifohle hesch. I (Ich) ha dini Gebote nit ibaträte noh vugässä. 26,14 I (Ich) ha nigs dvu gässä, wo i (ich) in Truur war; i (ich) ha nigs dvu wägbrocht, als i (ich) unrein war; i (ich) ha nigs dvu ge als Gabe fir di Tode. I (Ich) bi dr Schtimm vum HERR, vu minem Gott, hörig gsi un ha alles doe, we dü s ma (mir) bifohle hesch. (a) (b) (c) 26,15 Sieh etze rab vu dinere heilige Wohnig, vum Himmel, un segne di Volk Israel un des Land, des dü uns ge hesch, we dü unsari Vädere gschwore hesch, ä Land, wo Milch un Honig fleßt.

Ihr sin Gottes Volk

26,16 Hiit bifihlt dir dr HERR, di Gott, daß dü doesch noh alle däne Gebote un Rechte, daß dü sie hebsch un dnohch doesch vu ganzem Herze un vu ganza Seele. 26,17 Dü hesch dir hiit vum HERR sage losse, daß sa (er) di Gott si wott un daß dü sollsch in alle sinene Wäg wandle un hebe sini Gsetze, Gebote un Rechte un sinere Schtimm folgsch. 26,18 Un dr HERR het di hiit sage losse, daß dü si eignes Volk si sollsch, we na (er) dir zuegsait het, un alli sini Gebote hebe willsch 26,19 un daß sa (er) (a) di zuem hechschte iba alli Velka mache wird, de na (er) gschaffe het, un dü grehmt, globt un geehrt wirsch, dmit dü däm HERR, dinem Gott, ä heiliges Volk bisch, we na (er) zuegsait het.

S 27. Kapitel

S Gsetz uf Gedenkschteina

27,1 Un Moses samt d Älteschte Israels bifehlt däm Volk un sait: Halte alli Gebote, de i (ich) äich hiit bifehl. 27,2 Un zue der Ziit, wenn ihr iba d Jordan gehn in des Land, des dir dr HERR, di Gott, ge wird, sollsch dü großi Schtei (Wackes) ufrichte un sie mit Kalk tünche 27,3 un druf schribe alli Wort vum Gsetz. Des sollsch dü doe, wenn dü ribagohsch, uf daß dü in des Land kummsch, des dr HERR, di Gott, dir ge wird, ä Land, wo Milch un Honig fleßt, we dr HERR, der Gott dinere Vädare, dir zuegsait het. 27,4 Wenn ihr etze iba d Jordan gehn, so solle ihr, we i (ich) äich hiit bifehl, de Schtei (Wackes) uf däm Berg Ebal ufrichte un mit Kalk tünche. 27,5 Un dert sollsch dü däm HERRN, dinem Gott, ä Altar baue (bäue) üs Schtei (Wackes), de kei Ise brihrt het. 27,6 Vu unbehauene Schtei (Wackes) sollsch dü sella Altar däm HERRN, dinem Gott, baue (bäue) un Brandopfa druf opfare däm HERRN, dinem Gott, 27,7 un Dankopfa darbringe un dert ässä un (a) frehlich si vor rem HERRN, dinem Gott. 27,8 Un dü sollsch uf de Schtei (Wackes) alli Wort vum Gsetz schribe, klar un diitlich.

27,9 Un Moses un de levitische Prieschta schwätze mit ganz Israel un sage: Merk uf un her, Israel! Am hiitige Dag bisch dü ä Volk des HERRN, vu dinem Gott, wore, 27,10 daß dü dr Schtimm des HERRN, vu dinem Gott, hörig bisch un doesch nohch sinene Gebote un Rechte, de i (ich) dir hiit bifehl.

Sege un Fluech

27,11 Un Moses bifehlt däm Volk a däm Dag un sait: 27,12 Selli solle schtoh (a) uf däm Berg Garizim, um des Volk z segne, wenn ihr iba d Jordan gange sin: Simeon, Levi, Juda, Issachar, Josef un Benjamin. 27,13 Un selli solle schtoh uf däm Berg Ebal, um zue vufluechen: Ruben, Gad, Asser, Sebulon, Dan un Naftali.

27,14 Un de Levite solle afange un zue alle Männa (Manne) Israels mit luta Schtimm sage: 27,15 Vufluecht isch, wer ä (a) Götze odr ä gegossenes Bild macht, ä Greuel fir d HERR, ä Werk üs d Händ (Pfode) vu d Werkmeischta, un s heimlich ufschtellt! Un alles Volk soll antworte un sage: Amen. - 27,16 Vufluecht isch, (a) wer si Vada (Babbe) odr sini Muetter vuachtet! Un alles Volk soll sage: Amen. - 27,17 Vufluecht isch, (a) wer vu sinem Nächschte d Grenze vuruckt! Un alles Volk soll sage: Amen. - 27,18 Vufluecht isch, (a) wer ä Blindä irrefihrt uf däm Wäg! Un alles Volk soll sage: Amen. - 27,19 Vufluecht isch, (a) wer des Recht vum Fremdling, dr Waise un dr Witwe vukehrt! Un alles Volk soll sage: Amen. - 27,20 Vufluecht isch, (a) wer bi däm Wieb vu sinem Vada (Babbe) lit, denn na (er) het de Decki vu sinem Vada (Babbe) ufdeckt! Un alles Volk soll sage: Amen. - 27,21 Vufluecht isch, (a) wer bi irgendeinem Tier lit! Un alles Volk soll sage: Amen. - 27,22 Vufluecht isch, (a) wer bi sinere Schweschta lit, de vu sinem Vada (Babbe) odr vu sinere Muetter Dochta isch! Un alles Volk soll sage: Amen. - 27,23 Vufluecht isch, (a) wer bi sinere Schwiegamuetter lit! Un alles Volk soll sage: Amen. - 27,24 Vufluecht isch, (a) (b) wer si Nächschte heimlich erschleht! Un alles Volk soll sage: Amen. - 27,25 Vufluecht isch, (a) wer Gschenkli animmt, daß sa (er) unschuldiges Bluet vugießt! Un alles Volk soll sage: Amen. - 27,26 Vufluecht isch, (a) wer nit alli Wort vum Gsetz erfillt, daß sa (er) dnohch läbt! Un alles Volk soll sage: Amen.

S 28. Kapitel

Uf Gott horche bringt Sege

28,1 Wenn dü etze dr Schtimm des HERRN, vu dinem Gott, folge wirsch, daß dü hebsch un doesch alli sini Gebote, de i (ich) dir hiit bifehlt ha, so wird dich dr HERR, di Gott, (a) zuem hechschte iba alli Velka uf Erde mache, 28,2 un wel dü dr Schtimm des HERRN, vu dinem Gott, hörig gsi bisch, wäre iba dich kumme un dir zdeil wäre alli de Segnige:

28,3 Gsegnet wirsch dü si in d Schtadt, gsegnet wirsch dü si uf däm Acka. 28,4 Gsegnet wird si de Frucht vu dinem Lyb (Ranze), dr Ertrag vu dinem Acka un de Jungtierli vu dinem Vieh, dini Rinda un dini Schof. 28,5 Gsegnet wird si di Kratte (Zeine) un di Backtrog. 28,6 Gsegnet wirsch dü si bi dinem Igang un gsegnet bi dinem Üsgang. (a)

28,7 Un dr HERR wird dini Feinde (Gegna), de sich gege dich ufmache, vor dir schla. Uf einem Wäg solle sie üszehe gege dich un uf siebä Wäg vor dir vudlaufe(fliehen). 28,8 Dr HERR wird (a) gebiete däm Sege, daß sa (er) mit dir isch in däm, was dü hesch, un in allem, was dü undanimmsch, un wird dich segne in däm Land, des dir dr HERR, di Gott, ge het. 28,9 Dr HERR wird dich (a) zuem heilige Volk fir sich mache, we na (er) dir gschwore het, wel dü de Gebote des HERRN, vu dinem Gott, hebsch un in sinene Wäg wandelscht. 28,10 Un alli Velka uf d Erde wäre säh, daß iba dir dr Name des HERRN gnennt isch, un wäre sich vor dir firchte. 28,11 Un dr HERR wird mache, daß dü Ibafluß vum Guete ha wirsch, Frucht vu dinem Lyb (Ranze), Jungtierli vu dinem Vieh, Ertrag vu dinem Acka, in däm Land, des dr HERR dine Vädere gschwore het, dir z ge. 28,12 Un dr HERR wird dir si guete Schatz ufdoe, d Himmel, daß sa (er) dinem Land Rägä git zue d rechte Ziit un daß sa (er) segnet alli Werke diner Händ (Pfode). Un (a) dü wirsch viele Mensche üslehne, aba vu nemads vertlehne. 28,13 Un dr HERR wird di zuem Kopf mache un nit zuem Schwanz, un dü wirsch imma ufwärts schtiege un nit rabsinke, wel dü hörig bisch d Gebote des HERRN, vu dinem Gott, de i (ich) dir hiit bifehlt ha z hebe un z doe, 28,14 un nit abwiechsch vu all däne Wort, de i (ich) äich hiit bifehlt ha, nit nohch Rechts noh nohch Links, un nit andere Götta nohchlaufsch, um ne z dene. (a)

Uf Gott nit horche bringt Fluech

28,15 Wenn dü aba nit folge wirsch dr Schtimm vum HERR, vu dinem Gott, un doesch nit hebe un doe alli sini Gebote un Rechte, de i (ich) dir hiit bifehlt ha, so wäre alli de Flüche iba dich kumme un dich treffe: (a)

28,16 Vufluecht wirsch dü si in dr Schtadt, vufluecht wirsch dü si uf däm Acka. 28,17 Vufluecht wird si dini Kratte (Zeine) un di Backtrog. 28,18 Vufluecht wird si d Frucht vu dinem Lyb (Ranze), dr Ertrag vu dinem Acka, des Jungvieh diner Rinda un Schof. 28,19 Vufluecht wirsch dü si bi dinem Igang un vufluecht bi dinem Üsgang.

28,20 Dr HERR wird unda dich schicke Unfriede, Unroeh un Ungliick in allem, was dü undanimmsch, bis dü vutilgt bisch un bald undagange bisch um wägä dinem bese Treibe, wel dü mich vulo hesch. 28,21 Dr HERR wird dir d Pescht ahänge, bis sa(er) dich vutilgt het in däm Land, in des dü kummsch, s izneh. 28,22 Dr HERR wird dich schla mit Üszehrig, Entzündig un hitzigem Feba, Getriedebrand un Dürri; de wäre dich jage, bis dü umkummsch. 28,23 Dr Himmel, der iba dinem Kopf isch, wird erdig wäre un d Bode unda dir isern. (a) 28,24 Schtatt Rägä fir di Land wird dr HERR Schtaub un Asche vum Himmel uf di ge, bis dü vutilgt bisch. 28,25 Dr HERR wird dich vor dine Feinde (Gegna) schla. Uf einem Wäg wirsch dü gege sie üszeh, un uf siebä Wäg wirsch dü vor rene vudlaufe un wirsch zuem Entsetze wäre fir alli Lända vu uf d Erde. 28,26 Dini Leiche wäre zuem Fraß wäre alle Vegel im Himmel un alle Tiere uf däm Land, un nemads wird sie vuschiiche. 28,27 Dr HERR wird dich schla (a) mit ägyptischem Gschwir, mit Pocke, mit Grind un Krätzete, daß dü nit gheilt wäre kasch. 28,28 Dr HERR wird dich schla mit Wahnsinn, Blindheit un Vuwirrig im Geischt. 28,29 Un dü wirsch (a) dappe am Mittag, we ä Blindä dappt im Dunkle, un wirsch uf dinem Wäg kei Gliick ha un wirsch Gwalt un Unrecht liede meße di Läbä lang, un nemads wird dir helfe. 28,30 Mit nem Maidle wirsch dü dich vulobe; aba ä andere wird si sich nähmä. (a) Ä Huus wirsch dü baue (bäue); aba dü wirsch nit drin huuse. Ä Wiberg wirsch dü pflanze; aba dü wirsch sini Fricht nit ässä. 28,31 Di Rind wird vor dine Auge gschlachtet wäre; aba dü wirsch nigs dvu ässä. Di Esel wird vor dinem Agsicht mit Gwalt gnumme un dir nit wiedage wäre. Di Schof wird dinem Feinde ge wäre, un nemads wird dir helfe. 28,32 Dini Buebä (Sühn) un dini Techtare wäre nem andere Volk ge wäre, daß dini Auge zueluegä meße un jeda Dag vor Vulange nohch rene vugoht, un in dine Händ (Pfode) wird kei Kraft si. 28,33 D (a) Ertrag vu dinem Acka un alli dini Arbet wird ä Volk vuzehre(frässä), des dü nit kennsch, un dü wirsch plogt un gschunde wäre di Läbä lang 28,34 un wirsch vuruckt wäre bi däm, was dini Auge asäh meße. 28,35 Dr HERR wird dich schla mit bese Gschwir a d Knüü un Wade, daß dü nit gheilt wäre kasch, vu d Fueßsohle bis zuem Scheidel. 28,36 Dr HERR wird dich un di Kenig, wo dü iba dich bschtimmt hesch, unda ä Volk triebä, des dü nit kennsch noh dini Vädare, un (a) dü wirsch dert andere Götta dene: Holz un Schtei (Wackes). 28,37 Un dü wirsch zuem Entsetze, (a) (b) zuem Schprichli un zuem Schpott wäre unda alle Mensche, zue däne dr HERR dich tribt. 28,38 Dü wirsch viel Some uf des Feld saje, aba weng isammle; denn d Heigumba wäre's abfrässä. (a) 28,39 Wiberge wirsch dü pflanze un abaue (bäue), aba nit Wi trinke noh Triebel läse; denn d Wirma wäre's frässä. 28,40 Elbaim wirsch dü ha in dinem ganze Biet (Gäu, Gau), aba dü wirsch di nit salbe mit El; denn di Elbaum wird sini Frucht abwerfe. 28,41 Buebä (Sühn) un Techtare wirsch du zeuge un doch nit bhalte; denn sie wäre gfange wäggfihrt wäre. 28,42 Alli Baim un Fricht vu dinem Land wird des Ungeziefa frässä. 28,43 Dr Fremdling, der bi dir isch, wird imma hecha iba dich hochschtiege; dü aba wirsch imma defä rabsinke. 28,44 Sella wird dir vutlehne, dü aba wirsch nem nigs üslehne kenne; (a) sella wird dr Kopf si, un dü wirsch d Schwanz si.

28,45 Alli de Flüche wäre iba dich kumme un dich jage un treffe, bis dü vutilgt bisch, wel dü uf de Schtimm vum HERR, vu dinem Gott, nit ghärt un sini Gebote un Rechte nit ghalte hesch, de er dir bifohle het. 28,46 Un de Flüch wäre Zeiche un Wunda si a dir un a dine Nohchkumme imma, 28,47 wel dü däm HERR, dinem Gott, nit dent hesch mit Fräid (Freud) un Luscht vu dinem Herz, obwohl dü Ibafluß hesch a allem. 28,48 Un dü wirsch dinem Feinde, den dr HERR gege dich schicke wird, dene mit Hunga un Durscht, Nackt un allaläi Not, un na (er) wird ä (a) isernes Joch uf di Hals lege, bis sa(er) dich vutilgt het. 28,49 Dr HERR wird ä Volk iba dich schicke vu wiet her, vum End dr Erde, we ä Adler flegt, ä Volk, (a) (b) däm si Schproch dü nit vustohsch, 28,50 ä freches Volk, des nit Rücksicht nimmt uf di Alte un di Junge nit schont. (a) 28,51 S wird frässä d Jungtiere vu dinem Vieh un d Ertrag vu dinem Acka, bis dü vutilgt bisch, un wird dir nigs ibriglo vum Korn, Wi un El un vum Jungvieh dinere Rinda un Schof, bis ses dich umbrocht het. 28,52 S wird dir Angscht mache in alle dine Schtädt, bis ses nabgworfe het dini hohe un feschte Muurene, uf de dü dich vulosse hesch, in dinem ganze Land; un dü wirsch Angscht ha in alle dine Schtädt, in dinem ganze Land, des dir dr HERR, di Gott, ge het. 28,53 Dü wirsch de (a) (b) (c) (d) (e) (f) Frucht vu dinem Lyb (Ranze), des Fleisch diner Buebä (Sühn) un dinere Techtare, de dir dr HERR, di Gott, ge het, ässä in dr Angscht un Not, mit der dich di Feind agriffä wird. 28,54 Ä Ma unda äich, der zvor vuwöhnt un in Ibafluss gläbt het, wird sinem Brueda un däm Wieb in sinene Ärm un däm Bue (Suhn), der noh ibrig isch vu sinene Sehn, nigs gönne 28,55 vum Fleisch vu sinene Buebä (Sühn), des sa(er) ißt, wel nem nigs ibrig bliebe isch vu allem Guete in dr Angscht un Not, mit der dich di Feind agriffä wird in alle dine Schtädt. 28,56 Ä Wieb unda äich, de zvor so vuwöhnt un in Ibafluss gläbt het, daß sie nit ämol vusuecht het, ihri Fueßsohle uf d Bode zue doe, vor Vuwöhnig un Wohlläbe, de wird däm Ma in ihre Ärm un ihrem Bue (Suhn) un ihra Dochta nit gönne 28,57 d Nachgeburt, de vu ihr üsgange isch, un ihr Kind, des sie gibore het; denn sie wird beides vor Mangel vu allem heimlich ässä in dr Angscht un Not, mit der dich di Feind agriffä wird in dine Schtädt.

28,58 Wenn dü nit druf üs bisch (hebsch), daß dü alli Wort vum Gsetz doesch, de in däm Buech gschribe sin, un nit firchtesch d herrliche un heilige Name, vum HERR, dinem Gott, 28,59 so wird d HERR schrecklig mit dir umgo un dich un dini Nohchkumme schla mit große un lange Plooge, mit bese un lange Krankhete. 28,60 Un na (er) wird au alli (a) Süüre Ägyptens iba di bringe, vor däne dü dich firchtesch, un sie wäre di nit loslo; 28,61 dzue wird dr HERR alli Krankhete un alli Plooge, de nit gschribe sin in däm Buech vum Gsetz, iba di kumme losse, bis dü vutilgt bisch. 28,62 Un nur wenig wäre ibrigbliebe vu äich, de ihr zvor viel gsi sin we de Schterne am Himmel, wel dü nit ghärt hesch dr Schtimm des HERRN, vu dinem Gott. 28,63 Un we sich dr HERR zvor freut, äich Guetes z doe un äich z vumehre, (a) so wird da (er) sich etze fräie, äich umzbringe un zue vutilge, un ihr wäre rüsgrisse wäre üs däm Land, in des dü etzed zehsch, s izneh. 28,64 Denn dr HERR wird di vustraije unda alli Velka vu einem End dr Erde bis ans andere, un dü wirsch dert andere Götta dene, de dü nit kennsch noh dini Vädare: Holz un Schtei (Wackes). 28,65 Dozue wirsch dü unda däne Mensche kei Rueh ha, un dini Feß wäre kei Ruehplätzli find. Denn dr HERR wird dir dert ä bebendes Herz ge un vulöschendi Auge un ä vuzagendi Seele, 28,66 un di Läbä wird imma in Gfahr schwebe; Nacht un Dag wirsch dü dich firchte un dinem Läbä nit sicha si. 28,67 Am Morge wirsch dü sage: Ach daß ses Obend wär! un am Obend wirsch dü sage: Ach daß ses Morge wär! vor Angscht in dinem Herz, de dich schrecke wird, un vor däm, was dü mit dine Auge säh wirsch. 28,68 Un dr HERR wird di mit Schiffe (a) (b) wida nohch Ägypte fihre, uf däm Wäg, vum däm ich dir gsait ha: Dü sollsch nen nimmi säh. Un ihr den dert äire Feinde als Knecht un Mägde vukauft wäre, aba s wird kei Käufa dosi. 28,69 Des sin de Wort vum Abkumme, de dr HERR däm Moses bifohle het, mit Israel z schleße im Land Moab, näbe däm Abkumme, den er mit tene gschlosse het am (a) Horeb.

S 29. Kapitel

Gott ernajat si Packt (Abkumme) mit Israel

29,1 Un Moses rueft ganz Israel un sait zue nene: (a) Ihr hän alles gsähne, was d HERR vor äire Auge in Ägypte däm Pharao un alle sinene Große un sinem ganze Land doe het, 29,2 de (a) (b) gwaltige Probe vu sinere Macht, de dini Auge gsähne hän, de große Zeiche un Wunda. 29,3 Un d HERR het äich bis uf d hiitige Dag noh nit ä Herz ge, des schlau(vuschtändig) wär, Auge, de do sähän, un Ohre, de do ghärt hän . (a) 29,4 Na (Er) het äich vierzig Johr in d Wüschte wanderä losse. (a) Äiri Kleida sin äich nit vurisse, au dini Schoeh nit a dine Feß; 29,5 ihr hän kei Brot gässä un kei Wi trunke un kei schtarkes Gsöff, uf daß ihr erkenne solltet, daß ich dr HERR, äicha Gott, bi. 29,6 Un als ihr a dän Platz kumme sin, ziehe üs dr Kenig Sihon vu Heschbon un dr Kenig Og vu Baschan uns entgege, mit uns z kämpfe. Un ma (mir) hän sie gschlage 29,7 un ihr Land ignumme un zuem Erbdeil ge d Rubenita un Gadita un däm halbe Schtamm Manasse. (a) 29,8 So hebet (haltet) etze de Wort vum Abkumme un den dnohch, uf daß ihr gliicklich üsrichte kennt all äicha Sach.

Dr Packt (s Abkumme) gillt fir alli Lit dnohch

29,9 Ihr schtehn hiit alli vor rem HERRN, äirem Gott, de Häupta (Kepf) äira Schtämm, äiri Älteschte, äiri Amtlit, jeda Ma in Israel, 29,10 äiri Kinda, äiri Wieba, dini Fremdling, der in dinem Laga isch, dini (a) Holzmacha un dini Wassaschepfa, 29,11 dmit dü trätesch in des Abkumme des HERRN, vu dinem Gott, un unda d Eid, den dr HERR, di Gott, dir hiit uflegt, 29,12 daß sa (er) di hiit zuem Volk fir sich erhebt un na (er) di Gott isch, we na (er) dir zuegsait het un we na (er) dine Vädere Abraham, Isaak un Jakob gschwore het. 29,13 Denn i (ich) schleß dän Packt( des Abkumme) un der Eid (a) (b) nit mit äich ällei, 29,14 sundern mit äich, de ihr hiit do sin un mit uns schtehn vor rem HERRN, unsam Gott, we au mit däne, de hiit nit mit uns sin.

Mose warnt vor rem Götzedenscht

29,15 Denn ihr wißt, we ma (mir) in Ägypteland ghuust hän un midde durch de Velka zoge sin, durch dere Land ihr zog sin. 29,16 Ihr hän ihri Greuel gsäh un ihri Götze, de bi nene ware, Holz un Schtei (Wackes), Silba un Gold. 29,17 Len jo nit ei Ma odr ei Wieb, ei Gschlecht odr ei Schtamm unda äich si, däm si Herz sich hiit abwendet des HERRN, unsam Gott, daß öbber (ebber) higoht un dent d Götta vu d Velka. Len unda äich nit (a) (b) (c) (d) ei Wurzle ufwachse, de do Gift un Wermuet vorbringt. 29,18 Len nemads, der de Wort vu däm Fluech härt, sich trozdäm in sinem Herze segne un schwätze: Mir wird´s wohlergo, au wenn i (ich) wandle nohch minem vuschtockte Herz -, dmit nit fortgrafft wird des wassarieche mit däm düüre Land! 29,19 Sellem Ma wird dr HERR nit gnädig si, sundern si Zorn (Wuet) un Eifa wird losbrenne gege nen, un s wird sich uf nen lege (a) alli Flech, de in däm Buech gschribe sin, un si Name wird dr HERR üslesche unda däm Himmel 29,20 un wird nen zuem Unheil absundere üs alle Schtämm Israels nohch alle Flech vum Abkumme, de in däm Buech vum Gsetz gschribe sin. 29,21 Dann (Dnoh) wäre sage kiinftigi Gschlechta, äiri Kinda, de nohch äich ufkumme, un di Fremde, de üs ferne Lända kumme, wenn sie de Ploog vum Land aluege un de Krankhete, mit däne dr HERR s blade het 29,22 - all ihr Land het da (er) mit Schwefel un Salz vubrennt, daß ses nit bsät wäre ka noh ebis wagst noh Kruut drin ufgoht, gliechwe (a) Sodom un Gomorra, Adma un Zebojim vuschtert sin, de dr HERR in sinem Zorn un Wuet zerschtert het -, 29,23 jo, alli Velka wäre sage: Wurum het dr HERR a däm Land so gfeilscht? Was isch des fir ä große, grimmige Zorn? 29,24 Dann (Dnoh) wird ma sage: Drum, wel sie des Abkumme des HERRN, vum Gott ihra Vädare, vulo hän, den er mit tene gschloße het, als sa(er) sie üs Ägypteland fihrt, 29,25 un sin higange un hän anderem Götta dent un sie abäte , Götta, de sie nit kenne un de na (er) ne nit zuegwiese het, 29,26 drum isch des HERRN d Zorn (Wuet) entbrennt(entflammt) gege des Land, daß sa (er) iba sie het kumme losse alli Flech, de in däm Buech gschribe schtehn. 29,27 Un dr HERR het sie üs ihrem Land gschtoße in großem Zorn, Wuet un ohni Erbarme un het sie in ä anderes Land gworfe, so we´s hiit isch.

29,28 Was (a) vuborge isch, isch däm HERRN, unsarem Gott; was aba offenbart isch, des gilt uns un unsare Kinda ebiglig, daß ma (mir) doe solle alli Wort vum Gsetz.

S 30. Kapitel

Ihr derft zruckkumme

30,1 Wenn etze des alles iba di kummt, s isch d (a) Sege odr d Fluech, den i (ich) dir vorglegt ha, un dü s zue Herze nimmsch, wenn dü unda d Heide bisch, unda de di dr HERR, di Gott, vuschtoße het, 30,2 un dü di (a) (b) bekehrsch (umkersch) zuem HERRN, dinem Gott, daß dü sinere Schtimm ghorchsch, dü un dini Kinda, vu ganzem Herze un vu ganza Seele in allem, was i (ich) dir hiit bifihlt ha, 30,3 so wird dr HERR, di Gott, di (a) (b) (c) Gfangeschaft wende un sich dir erbarme un wird di (d) wida sammle üs alle Mensch, unda de di dr HERR, di Gott, vuschtrait het. 30,4 Wenn dü bis ans End vum Himmel vuschtoße wärsch, so wird di doch dr HERR, di Gott, vu dert sammle un di vu dert hole 30,5 un wird di in des Land bringe, des dini Vädare bsesse hän, un dü wirsch s inähme, un na (er) wird dir Guetes doe un di zahlricha mache, als dini Vädare ware. 30,6 Un dr HERR, di Gott, wird di (a) (b) (c) (d) Herz bschnide un des Herz dina Nohchkumme, dmit dü d HERRN, di Gott, leb hesch (liebsch) vu ganzem Herze un vu ganza Seele, uf daß dü am Läbä bliebsch. 30,7 Aba alli de Flüch wird dr HERR, di Gott, uf dini Feinde lege un uf de, de di hasse un jage. 30,8 Dü aba wirsch umkehre un d Schtimm des HERRN folge, daß dü alli sini Gebote doesch, de i (ich) dir hiit bifihlt ha. 30,9 Un dr HERR, di Gott, wird dir Gliick ge zue allem Werk dina Händ (Pfode), zue d Frucht vu dinem Lyb (Ranze), zue d Jungtiere vu dinem Vieh, zuem Ertrag vu dinem Acka, daß dir's zguet kummt. Denn dr HERR wird sich wida iba dic fräie, dir zguet, we na (er) sich iba dini Vädare gfräit het, 30,10 wel dü d Schtimm des HERRN, vu dinem Gott, ghorchsch un hebsch sini Gebote un Rechte, de gschribe schtehn im Buech vum Gsetz, wenn dü dich bekehrsch (umkersch) zuem HERRN, dinem Gott, vu ganzem Herze un vu ganza Seele.

Was Gott gsait het, isch fir alli Lit

30,11 Denn des Gebot, des i (ich) dir hiit bifihlt ha, isch dir nit z hoch un nit z wiet. 30,12 S isch nit im Himmel, daß dü sage meßtesch: (a) Wer will fir uns in d Himmel fahre un s uns hole, daß ma(mir)'s härä un den? 30,13 S isch au nit gegeiba vum Meer, daß dü sage meüßtesch: Wer will fir uns iba des Meer fahre un s uns hole, daß ma(mir)'s härä un den? 30,14 Denn s isch des Wort ganz nooch bi dir, in dinem Muul (Gosch) un in dinem Herz, daß dü s doesch.

Wähl zwische däm Läbä un nem Tod!

30,15 Lueg, i (ich) ha dir hiit (a) vorglegt des Läbä un des Guete, d Tod un des Bese. 30,16 Wenn dü ghorchsch d Gebote des HERRN, vu dinem Gott, de i (ich) dir hiit bifihlt ha, daß dü d HERRN, di Gott, leb hesch (liebsch) un wandelsch in sinene Wäg un sine Gebote, Gsetze un Rechte hebsch, so wirsch dü läbä un dich mehre, un dr HERR, di Gott, wird di segne in däm Land, in des dü zehsch, s izneh. 30,17 Wendet sich aba di Herz un dü ghorchsch nit, sundern losch di vufihre, daß dü andere Götta abätesch un nene densch, 30,18 so vuzehl(vukünd) i (ich) äich hiit, daß ihr (a) umkumme un nit lang in däm Land bliebe den, in des dü iba d Jordan zehsch, s izneh. 30,19 I (Ich) nimm (a) Himmel un Erde hiit iba äich als Ziige: I (Ich) ha äich Läbä un Tod, Sege un Fluech vorglegt, dmit dü des Läbä erwählst un am Läbä bliebsch, dü un dini Nohchkumme, 30,20 indäm ihr d HERRN, äire Gott, liebt (leb hän) un sinere Schtimm ghorcht un nem anhänge. Denn des bediitet fir dich, daß dü läbsch un alt wirsch un wohne bliebsch in däm Land, des dr HERR dine Vädere Abraham, Isaak un Jakob gschwore het, ne z ge.

S 31. Kapitel

Moses setzt Josua zue sinem Nohchfolga i

31,1 Un Moses goht hi un schwätzt de Wort mit ganz Israel 31,2 un sait zue nene:

.I (Ich) bi hiit (a) hundatzwanzig Johr alt, i (ich) ka nimmi üs- un igo. Dozue het dr HERR zue ma (mir) gsait: D (b) Jordan do sollsch dü nit ibaschriete! 31,3 Dr HERR, di Gott, wird selba vor dir hergoh. (a) Er selba wird de Velka vor dir her vutilge, dmit dü ihr Land inähme kasch. Josua, sella soll vor dir durigo, we dr HERR zuegsait het. 31,4 Un dr HERR wird mit ne doe, we na´s(er´s) doe het (a) mit Sihon un Og, d Kenige vu d Amorita, un ihrem Land, de na (er) vutilgt het. 31,5 Wenn sie etze dr HERR vor äire Auge dhige wird, so solle ihr mit ne doe ganz nohch rem Gebot, des i (ich) äich ge ha. (a) 31,6 Sin getroscht un unvuzagt, firchtet äich nit un len äich nit vor nene graue; denn dr HERR, di Gott, (a) wird selba mit dir zeh un wird d Hand nit abdoe un di nit vulo.

31,7 Un Moses reft Josua un sait zue nem vor d Auge vu ganz Israel: Sie froh un unvuzagt; denn dü wirsch des Volk in des Land bringe, des dr HERR ihre Vädere gschwore het, nene z ge, un dü wirsch´s unda sie üsdeile. (a) (b) 31,8 Dr HERR aba, der selba vor äich hergoht, der wird mit dir si un wird de Hand nit abdoe un di nit vulo. Fircht di nit un erschrick nit!

Alli siebä Johr soll des Gsetz vor allene (uf offena Schtroß) vuläse wäre

31,9 Un Moses het des Gsetz gschribe un git's d Prieschta (Pfarra), d Sehn Levi, de de Lade vum Bund des HERRN trage, un alli Älteschte Israels 31,10 un bifehlt tene un sait: Jedesmol nohch siebä Johr, zue d Ziit vum (a) Erloßjohr, am (b) Laubhittefescht, 31,11 wenn ganz Israel kummt, zue erschiene vor rem Gsicht des HERRN, vu dinem Gott, a däm Platz, de er erwählen wird, sollsch dü des Gsetz vor ganz Israel üsruefe losse vor ihre Ohre. 31,12 Vusammle des Volk, d Männa (Manne), Wieba un Kinda un d Fremdling, der in dinare Schtädt läbt, dmit sie s härä un lerne un d HERRN, äire Gott, firchte un alli Wort des Gsetzes hebed un den 31,13 un daß ihri Kinda, de´s nit kenne, s au härä un lerne, d HERRN, äire Gott, z firchte alli Däg, de ihr in däm Land läbe, in des ihr ziehe iba d Jordan, um´s izneh.

Gott traid Moses uf, ä Led z schribe

31,14 Un dr HERR sait zue Moses: Lueg, di Ziit isch herkumme, daß dü schterbe mueß. Ruef Josua, un träte hi zue d Schtiftshitte, daß i (ich) nem Bifehl gib. Moses goht hi mit Josua, un sie kumme hi zue d Schtiftshitte. 31,15 Dr HERR aba erschient in d Hitte in eina Wolkesiile, un (a) de Wolkesiile schtoht in dr Dire vu d Hitte. 31,16 Un dr HERR sait zue Moses: Lueg, dü wirsch schlofe bi dine Vädere, un des Volk wird sich ufschto un d fremde Götta nohchlaufe vum Land, in des sie kumme, un wird mich vulo un d Packt(unsa Abkumme) brechen, des ich mit nem gschlosse ha. 31,17 Do wird mi Zorn (Wuet) losbrenne iba sie zue d selbe Ziit, un ich wir sie vulo un mi Agsicht vor nene vuschtecke, so daß sie völlig gfässä(vuzehrt) wäre. Un wenn sie dann (dnoh) viel Ungliick un Angscht treffen wird, wäre sie sage: Het mi nit des Schlechte(Übel) alles troffe, wel mi Gott nit mit ma (mir) isch? 31,18 Ic) aba wir mi Agsicht vuborge hebed zue der Ziit um all des Bese wägä, des sie doe hän, wel sie sich zue andere Götta gwandt hän.

31,19 So schribt äich etze des (a) Led uf un lehrt´s d Israelite un legt s in ihr Muul (Gosch), daß mir des Led ä Ziige isch unda d Israelite. 31,20 Denn ich will sie in des Land bringe, des ic) ihre Vädere z ge gschwore ha, drin Milch un Honig fleßt. Un wenn sie ässä un satt un fett wäre, so wäre sie sich zue anderem Götta wendte un nene dene, mich aba läschtere un mi Abmachig (Abkumme) breche. 31,21 Un wenn sie dann (dnoh) viel Ungliick un Angscht treffe wird, so soll des Led vor nene als Ziige schwätze; denn´s soll nit vugässä wäre im Muul (Gosch) ihra Nohchkumme. Denn ich (a) weiß ihri Gedanke, mit däne sie scho etzed umgehn, bvor ich sie in des Land bring, we ich gschwore ha. 31,22 Eso schribt Moses des Led zue d selbe Ziit uf un lehrt´s d Israelite.

31,23 Un dr Herr bifihlt Josua, däm Bue (Suhn) Nuns, un sait: Sie froh un unvuzagt, denn dü sollsch de Israelite in des Land fihre, we ich ne gschwore ha, un ich will mit dir si.

S Gsetzbuech un des Led vum Moses sin Ziige geg s Volk

31,24 Als etze Moses dmit fertig war, de Wort vum Gsetz vollschtändig in ä Buech z schribe, 31,25 bifehlt er d Levite, de de Lade vum Abmachig (Abkumme) mit däm HERRN trage, un sait: 31,26 Nähme des Buech vum Gsetz un legt´s näbe de Lade vum Abmachig (Abkumme) mit däm HERRN, äires Gottes, daß ses dert (a) ä Ziige isch gege dich. 31,27 Denn ich kenn di Bosget un di Halsschtarrigkeit. Lueg, etzed scho, während i (ich) noh bi äich läb, sin ihr unghorsam gsi gege d HERRN; weviel me nohch minem Tod! 31,28 Vusammle vor ma (mir) alli Älteschte äira Schtämm un äiri Amtlit, daß i (ich) de Wort vor ihre Ohre schwätz un (a) Himmel un Erde gege sie als Ziige nihmt. 31,29 Denn i (ich) weiß, daß ihr äich nohch minem Tod sehr (sölli) vusindige den un vum Wäg abwieche, den i (ich) äich bifohle ha. So wird äich am End dr Däg des Unheil treffe, wel ihr den, was bese isch in d Auge des HERRN, un nen erziirnt durch äira Hände Werk.

31,30 Un Moses trait vor d Ohre vu d ganze Gmeinde Israel des Led bis zuem letschte Wort vor:

S 32. Kapitel

Des Led vum Moses

32,1 (a) Merkt uf, ihr Himmel, i (ich) will schwätze, un d Bode her des was i Gsait ha üs minem Muul (Gosch). 32,2 Mini Lehre rinne we dr Rägä, un mini Worte riesele we Tau, we dr Rägä uf des Gras un we de Tropfe uf des Kraut. (a) 32,3 Denn i (ich) will d Name des HERRN priese. Gen unsam Gott ällei d Ehri!

32,4 Er isch ä Fels. Sini Werke sin vollkumme; denn alles, was sa(er) doet, des isch recht. Treu isch Gott un kei Beses a nem, Grecht un wohr isch scha(er). 32,5 (a) (b) Des vukehrte un bese Gschlecht het gsindigt gege nen; sie sin Schandflecke un nit sini Kinda. 32,6 Danksch dü so däm HERRN, dinem Gott, dü tolles un dummes(törichtes) Volk? Isch er nit di (a) (b) (c) (d) (e) (f) Vada (Babbe) un di Herr? Isch's nit er ällei, der di gmacht un bireitet het?

32,7 Denk a di vorige Ziite un hab acht uf de Johr vu Gschlecht zue Gschlecht. Frog di Vada (Babbe), der wird dir's vuzehle, dini Älteschte, de wäre dir's sage. 32,8 Als dr Hechschte (a) d Mensche Land zuedeilt het un d Mensch Kinda vuänanda gschiede het, do (b) het er gsetzt d Grenze vu d Velka nohch d Zahl dr Buebä (Sühn) Israels. 32,9 Denn nem HERRN si Teil isch si Volk, Jakob isch si (a) Erbe.

32,10 Er het nen in d Wüschte gfunde, in dr dürre Einödi het er nen gsäh. Er umfangt nen un het acht uf nen ka. Er (a) (b) (c) behetet nen we si Augepfel. 32,11 We ä Adla üsfihrt sini Junge un iba nene schwebt, so breitet er sini Fittiche üs un nimmt nen un trait nen uf sinene Fligel. 32,12 Dr HERR ällei leitet nen, un kei fremde Gott war mit nem. 32,13 Na (Er) het nen dherfahre lo iba de Höchi vu d Erde un spyste (nährte) nen mit d Fricht vum Feld un het nen (a) Honig suuge glo üs däm Felse un El üs härtem Geschtein, 32,14 Butter vu d Chüeih un Milch vu d Schof samt däm Fett vu d Lämma, feischte Widder un Böck un des Beschte vum Weize un tränkte nen mit edlem Trübäbluet.

32,15 Als aba Jeschurun fett ward, wird da (er) ibamuetig. Na (Er) isch (a) (b) fett un dick un feischt wore un het den Gott vuworfe, der nen gmacht het. Na (Er) het d Fels vu sinem Heil gring gachtet 32,16 un het nen zue d Eifersucht greizt durch fremdi Götta; durch Greuel het da (er) nen erziirnt. 32,17 Sie hän d bese Geischta gopfart un nit ihrem Gott, d Götta, de sie nit kennt hän, d näji(naii), de vor kurzem erscht ufkumme sin, de äiri Vädare nit geehrt hän. 32,18 Di (a) (b) (c) Fels, der dich zeugt (ziigt) het, hesch dü üßa acht glose un hesch vugässä den Gott, der dich gmacht het.

32,19 Un als ses dr HERR sieht, war er zornig iba sini Buebä (Sühn) un Techta, 32,20 un er sait: Ich will mi Agsicht vor nene vuschtecke, will säh, was nene zletscht widafahre wird; denn s isch ä vukehrtes Gschlecht, s sin untreui Kinda. 32,21 Sie hän mi greizt durch ä Nicht-Gott, durch ihri Abgöttarai hän sie mich erziirnt. Ich aba will sie wida locke durch ä (a) Nicht-Volk, durch ä gottloses Volk will ich sie erziirne. 32,22 Denn ä Fiir isch entbrennt(entflammt) durch mi Zorn (Wuet) un wird brenne bis in de underschti Defi un wird vuzehre(frässä) des Land mit sinem Krut un wird aziinde de Grundfeschte dr Berge. 32,23 Ich will alles Ungliick iba sie häufe, ich will alli mini Pfiel uf sie scheße. 32,24 Vor Hunga solle sie vuschmachte un gfrässä wäre vum Feba un vu jähem Tod. Ich will dr Tiere Zähne unda sie schicke un dr Schlange Gift. 32,25 Druße wird des (a) (b) Schwert ihri Kinda raube un drinne dr Schrecke d junge Ma we des Maidle, d Säugling we d Greis.

32,26 Ich hät gsait: S soll üs si mit tene, ich will ihri Näme tilge unda d Mensche -, 32,27 wenn ich nit d Schpott dr Feinde (Gegna) gescheut hät; ihri Finde hätte`s nit erkennt un gsait: Unseri Macht isch groß, un nit dr HERR het des alles doe. - 32,28 Denn Israel isch ä Volk, däm ma nimmi rote ka, un (a) (b) kei Vuschtand wohnt in nene. 32,29 O daß sie weise wäre un des vustände, daß sie merkte, was nene dnoh begegne wird! 32,30 We goht's zue, (a) (b) daß eina duusig vujagt un zwei sogar zehnduusig flüchtig mache? Kummt's nit doher, daß ihr Fels sie vukauft het un dr HERR sie hige het? 32,31 Denn unsera Gegna´s(Feinde´s) (a) Fels isch nit we unsa Fels; so meßte sie selba urdeile. 32,32 Denn ihr Wischtock schtammt vu Sodoms Wischtock un vum Wiberg Gomorras; ihri Triebel sin Gift, sie hän bittari Bäre, 32,33 ihr Wi isch Drachegift un vuderbliches Gift vu d Ottere.

32,34 Isch des nit bi mir vuwahrt un vusieglet in mine Schatzkammere? 32,35 (a) (b) (c) Di Rache isch mi, ich will vugelde zue d Ziit, do ihr Fueß rutscht; denn de Ziit vu ihrem Ungliick isch nooch, un was iba sie kumme soll, eilt dzue. 32,36 Denn dr HERR wird sinem Volk Recht schaffe, un iba sini Knecht wird da (er) sich erbarme. Denn er wird säh, daß ihri Macht dhi isch un s üs isch mit tene ganz un gar. 32,37 Un er wird sage: Wo sin ihri Götta, ihr (a) Fels, uf den sie träut hän, 32,38 de des Fett ihra Schlachtopfa ässä sollte un trinke d Wi ihra Trinkopfa? (a) (b) Len sie ufschtoh un äich helfe un äich schiitze! 32,39 Luege etze, daß (a) (b) ich's ällei bi un isch kei Gott näbe mir! Ich ka (c) umbringe un lebändig mache, ich ka schla un ka (d) (e) (f) heile, un nemads isch do, der üs minare Hand rettet.

32,40 Denn ich will mi Hand zuem Himmel hebe un will sage: So weh ich ewig läb: 32,41 (a) wenn ich mi blitzendes Schwert schärf un mi Hand nohch d Schtrof grieft, so will ich mich räche a mine Feinde (Gegna) un däne, de mich hass, vugelde. 32,42 Ich will mini Pfiel mit Bluet bsoffe mache, un mi Schwert soll Fleisch frässä, mit Bluet vu Erschlagene un Gfangene, vu d Häupta (Kepf) schtrietbara Feinde (Gegna)!

32,43 Priese, ihr Heide, si Volk; denn er wird des Bluet vu sinene Knecht räche un wird a sinene Feinde (Gegna) Rache nähmä un (a) (b) entsühne des Land vu sinem Volk!

Moses ermahnt s Volk noh ä letschtes Mol

32,44 Un Moses kummt un schwätzt alli Wort vu däm Led vor d Ohre vum Volk, er un Josua, d Bue (Suhn) Nuns. 32,45 Als etze Moses des alles zue End gschwätzt het vor ganz Israel, 32,46 sait da (er) zue nene: Nähme zue Herze alli Wort, de i (ich) äich hiit beziig, daß ihr (a) äire Kinda befehlt, alli Wort vum Gsetz z hebe un z doe. 32,47 Denn s isch nit ä leeres Wort a äich, sundern (a) s isch äicha Läbä, un durch des Wort wäre ihr lang läbä in däm Land, in des ihr ziehe iba d Jordan, um s izneh.

Gott bireitet Moses uf si Tod vor

32,48 Un dr HERR schwätzt mit Moses am selbe Dag un sait: 32,49 Gang uf d Berg Abarim, uf d Berg Nebo, der do lit im Land Moab gegeiba Jericho, un lueg des Land Kanaan a, des ich d Israelite zuem Eigentum ge wir. 32,50 Dann (Dnoh) stirb uf däm Berg, uf den dü nufgschtiege bisch, un loß di zue dinem Volk vusammle, (a) we di Brueda Aaron gschtorbe isch uf däm Berg Hor un zue sinem Volk vusammelt wore isch; 32,51 denn ihr hän äich a mir vusindigt unda d Israelite bi däm Hadawassa zue Kadesch in dr Wüschte Zin, (a) wel ihr mich nit gheiligt hän inmidde dr Israelite. 32,52 Denn dü sollsch des Land vor dir säh, des ich d Israelite gib, aba dü sollsch nit inekumme.

S 33. Kapitel

Mose segnet Israel

(1Mo 49)

33,1 Des isch dr Sege, mit däm Moses, dr Ma Gottes, de Israelite vor sinem Tod segnet. 33,2 Na (Er) sait: D HERR isch vum Sinai kumme un isch ne ufglaichtet vu (a) Seïr her. Na (Er) isch erschiene vum Berg Paran her un isch zoge nohch Meribat- Kadesch; in sinere Rechte isch ä fiirigs Gsetz fir sie. 33,3 We het da (er) si Volk so leb(lieb)! Alli Heilige sin in dinere Hand. Sie wäre sich nahocke zue dine Feß un wäre lerne vu dinem Wort. 33,4 Moses het uns des Gsetz bifohle, des Erbe vu d Gmeinde Jakobs. 33,5 Un dr Herr ward (a) Kenig iba (b) Jeschurun, (c) als sich vusammle de Häupta (Kepf) vum Volk samt d Schtämm Israels.

33,6 Ruben soll läbä un schterbe nit; sini Mannschaft gwinne an Zahl!

D Schtämm wäre gsegnet

33,7 Des isch dr Segen iba Juda. Un na (er) sait: HERR, erhär de Schtimm Judas un bring nen zue sinem Volk; loß sini Macht groß wäre nem Hilfe gege sini Feinde (Gegna)! 33,8 Un iba Levi sait da (er): Dini Lose (a) (b) «Lecht un Recht» solle bliebe bi dinem Getreue, den dü (c) (d) vusuecht hesch zue Massa, fir den dü gschtritte hesch am Hadawassa, 33,9 der (a) (b) vu sinem Vada (Babbe) un vu sinere Muetter sait: «Ich sieh nen nit», un vu sinem Brueda: «Ich kenn nen nit», un vu sinem Bue (Suhn): «Ich weiß nigs vu nem». De hüete (heete) di Wort un bwahre di Abmachig (Abkumme); 33,10 sie lehre Jakob di Recht un Israel di Gsetz; sie bringe Räuchawerk vor di Agsicht un Ganzopfa uf di Altar. 33,11 HERR, segne sini Macht, un loß dir gfalle de Werke vu sinene Händ (Pfode)! Zerschlag d Rucke dera, de sich gege nen uflehne, un dera, de nen hass, daß sie nit ufkumme!

33,12 Un iba Benjamin sait da (er): D Gliebte des HERRN wird sicha huuse; alliziit wird Da(Er) d Hand iba nem hebe un wird zwische sinene Höchi huuse.

33,13 Un iba Josef sait da (er): (a) Gsegnet des HERRN isch si Land mit däm Köschtlichschte vum Himmel drobe, däm Tau, un mit d Flut, de drunte lit, 33,14 mit däm Köschtlichschte, was d Sunne vorbringt, un mit däm Köschtlichschte, was d Monde erziige, 33,15 mit däm Beschte uralta Berge un mit däm Köschtlichschte vu d ewige Hiigel, 33,16 mit däm Köschtlichschte dr Erde un ihra Masse(Fülle). D Gnade vu däm, der in däm (a) Dornbusch gwohnt het, kummt uf d (b) Kopf Josefs, uf d Scheitel vum Gweihte unda sinene Breda. 33,17 Sie erschtgeborena Schtier isch voll Herrlichkeit, un sini Herna sin we de Herna wilda Schtiere; mit tene wird da (er) de Velka schtoße bis a de Ende dr Erde. Des sin de Zehnduusige (a) Ephraims un de duusige Manasses.

33,18 Un iba Sebulon sait da (er): Sebulon, fräi di dinere Fahrten un Issachar, fräi di dinere Zelte. 33,19 Sie wäre de Schtämm uf d Berge ruefä un dert opfare rechti Opfa. Denn sie wäre d Richtum vum Meer gwinne un de vuschteckte Schätz im Sande.

33,20 Un iba Gad sait da (er): Globt isch, der Gad Platz schafft! Gad lit do we ä Löwe un vurißt Schenkel un Scheitel. 33,21 Un (a) er ersah sich ä Erstlingserbe; denn dert war fir nen we vumä Afihrer d Adeil. Un s vusammle sich de Häupta (Kepf) vum Volk, un na (er) vollschtreckt de Grechtigkeit des HERRN un sini Gricht zsämme mit Israel.

33,22 Un iba Dan sait da (er): Dan isch ä junge Löwe, der vorschpringt üs Baschan.

33,23 Un iba Naftali sait da (er): Naftali het viel Gnade un isch voll Sege des HERRN; gege Weschte un Süde het da (er) Hab un Guet.

33,24 Un iba Asser sait da (er): Asser isch gsegnet unda d Sehn. Na (Er) soll dr Liebling vu sinene Breda si un dunkt si Fueß in El. 33,25 Vu Ise un Erz solle de Riegel dina Doore si; di Altr soll we dini jugend si!

33,26 S isch kei Gott we dr (a) Gott Jeschuruns, der am Himmel dherfahrt dir als Hilfe un in sinere Hoheit uf d Wolke.

Schluß

33,27 Zueflucht isch bi däm alte Gott un unda d ewige Ärm. Na (Er) het vor dir her di Feind vutriebe un bifohle: Vutilg! 33,28 Israel (a) (b) wohnt sicha, dr (c) (d) Brunnquell Jakobs unbehelligt in däm Land, do (e) Korn un Wi isch, däm si Himmel vu Tau trieft. 33,29 (a) (b) (c) Wohl dir, Israel! Wer isch dir glich? Dü Volk, des si Heil gregt durch d HERRN, der dinere Hilfe Schild un des Schwert vu dinem Sieg isch! Dini Feinde (Gegna) wäre dir huldige, un dü wirsch uf ihre Höchi herschriete.

S 34. Kapitel

Moses schtirbt

34,1 Un Moses schtiegt üs däm Jordandal vu d Moabita uf d Berg Nebo, d Gipfel vum Gebirges Pisga, gegeiba Jericho. Un dr HERR (a) zeigt nem des ganze Land: Gilead bis nohch Dan 34,2 un des ganze Naftali un des ganze Land Ephraim un Manasse un des ganze Land Juda bis a des Meer im Weschte 34,3 un des Südland un de Gegend am Jordan, de Ebeni vu Jericho, vu d (a) Palmenschtadt, bis nohch Zoar. 34,4 Un dr HERR sait zue nem: Des isch des Land, vu däm ich Abraham, Isaak un Jakob gschwore ha: (a) Ich will s dine Nohchkumme ge. - Dü hesch s mit dine Auge gsähne, aba dü sollsch nit dure go. 34,5 So schtirbt Moses, dr Knecht des HERRN, dert im Land Moab noh rem Wort des HERRN. (a) 34,6 Un na (er) bigrub nen im Dal, im Land Moab gegeiba Bet-Peor. Un nemads het si Grab erfahre bis uf d hiitige Dag. 34,7 Un (a) Moses war hundatzwanzig Johr alt, als sa(er) schtirbt. Sini Auge ware nit schwach wore, un sini Kraft war nit vufalle. 34,8 Un d Israelite wehklagte Moses im Jordandal dr Moabita (a) driißig Däg, bis de Ziit vum Hiile un Klage iba Moses voll ware.

34,9 Josua aba, d Bue (Suhn) Nuns, (a) wird erfillt mit däm Geischt dr Gschytheit; denn Moses het (b) (c) sini Händ (Pfode) uf nen glegt. Un d Israelite ghorchte nem un hän gmacht, we dr HERR s Moses bifohle het.

34,10 Un s schtand etze kei Prophet in Israel uf we Moses, den (a) (b) (c) dr HERR erkennt het vu Agsicht zue Agsicht, 34,11 mit all däne Zeiche un Wunder, mit däne dr HERR nen gschickt het, daß sa (er) sie dät in Ägypteland am Pharao un a alle sinene Große un a sinem ganze Land, 34,12 un mit all d mächtige Kraft un d große Schreckenstate, de Moses vollbrocht het vor d Auge vu ganz Israel.

Des isch ä Bäitrag vum Dietmar Wiesler fir me Evagelium im Netz (Copyright) Dez. 1999