|
Zruck zue d Alemannische Bibel (Markgräflerland Eschbach)
D SPRICHLI
Was in däm Buech schtohtS Buech vu d Sprich (hebräisch "mischle" = Gliechnisrede) isch´s Schatzbuech vu d Gschytheit, wo uns vu Gott ge wore isch. S zeigt, we des, was Gott gsait het, uf jede Läbänsbereich agwendet wäre soll. Ä wirklichi Läbänsweisheit rueht uf fem Fundament vum Reschpeckt vor Gott.D greschte Deil vu d Sprich schtammt vum Salomo. Innerhalb vu däm Buech het d erschte, ileidente Deil ä bsunderi Schtellig (Kab. 1 bis 9). In däm Deil schwätzt d Gschytheit vu Gott persehnlich un doet sich mehr wie eimol offebare. Dodrinn sähn ä Huufe Bibelüslega ä Offenbarig vu Gottes Suhn, wo in 1. Korinder 1,24 d "Gschytheit, wo von Gott üsgoht", gnennt wird (vgl. au 1Kor 1,30). D zweite Hauptdeil vum Salomo sine Sprich (Kab. 10 bis 29) enthalte ä großi Zahl vu kurze Üssprich, wo meischtens nur üs einem Vers bschtehn un vordergrindich vuänanda unabhängig sin. Si sin aba oft durch's selbe Thema odr durch Schlisselwerta mitänanda vubunde. D dritte Deil vu däm Buech bilde de Sprich vum Agur un de Sprich vum Lemuel (Kab. 30 bis 31), wo mit nem Lob uf di tugendhafte Frau (Kab. 31,10-31) abschleße. Salomo het wahrschiens au de "Sprich vu däne, wo Gschytheit hän" (Kab. 22,17-24,34), zsämmegschtellt un het si an sini Sammlig draghänk. In d Ziit vum Kenig Hiskia (250 Johr nohch Salomo) sin de Kapitel 1 bis 24 offesichtlich scho vorgläge. Schlussendlich het d Hiskia vu sine Männa (Manne) noh ä baar Sprich vum Salomo dzue mache losse (Kab. 25 bis 29). De abschleßendi Aordnig un Zsämmeschtellig vu däm Buech het schätzungswies um 700 v. Chr. schtattgefónfunde. We des Buech ufbaut isch
S 1. Kapitel1,1 Des sin de Sprichli (a) Salomos, vum Bue (Suhn) Davids, vum Kenig vu Israel, 1,2 um z lerne Gschytheit un Zucht un z vuschtoh schlaui Red (Sprichli), 1,3 daß ma aneh doet Zucht, de do schlau macht, Grechtigkeit, Recht un Wohret(Redlichkeit); 1,4 daß de Unvuschtändige schlau wäre un de Bebli vuninftig un bsunne wäre. 1,5 Wer wis isch, der hert zue un wachst a Gschytheit, un wer schlau(vuschtändig) isch, der losst sich rote, 1,6 daß sa (er) vuschtod Sprichli un Glichnisse, de Wort vu Weise un ihri Rätsel. 1,7 Di (a) (b) (c) (d) Angscht des HERRN isch dr Afang vu d Wisse. Di Doore vuachte Gschytheit un Zucht. 1,8 Mi Bue (Suhn), här uf de Zucht vu dinem Vada (Babbe) un vuloß nit des Gebot dinere Muetter; (a) (b) (c) 1,9 denn des isch ä schene Schmuck fir di Schädel un ä Kette a dinem Hals. 1,10 Mi Bue (Suhn), wenn (a) (b) di di bese Buebe locke, so folg nit. 1,11 Wenn sie sage: "Gang mit uns! Mir wen uf Bluet lauere un d Unschuldige nohchschtelle ohni Grund; 1,12 ma (mir) wen sie frässä(vuschlinge) we des Doterich di Lebändige, un di Fromme soll si we de, weli abe in d Gruebe fahre; 1,13 ma (mir) wen koschtbares Guet finde, ma (mir) wen unsri Hiisa mit Raub fille; 1,14 wag`s mit uns! Ei Baitel nur soll`s fir uns alli ge": 1,15 mi Bue (Suhn), gang d Wäg nit mit ne, halt di Fueß wiet vu ihrem Pfad; 1,16 denn ihri Feß laufe zuem Bese un eile, Bluet z vugeße. 1,17 Ma spannt s Netz vor d Auge dr Vegel, doch len sie sich nit warne; 1,18 so lauere sälli uf ihr eignes Bluet un vulange sich selbscht nohch rem Läbä. 1,19 So goht`s alle, de nohch unrechtem Gwinn vulange; er nimmt ne s Läbä. 1,20 (a) Di Gschytheit rueft lut uf dr Schtroß un losst ihri Schtimm härä uf d Plätz. 1,21 Sie rueft im luteschte Gwimmel, am Igang vum Door, sie sait ihri Wort in dr Schtadt: 1,22 We lang wen ihr Unvuschtändigi unvuschtändig si un ihr Spötter Luscht zue d Spötterei ha un ihr Doore de s Wisse hasse? 1,23 Kehre um zue mir un minere Zrechtwiesig! Lueg, i (ich) will iba äich schtremeh lo mi Geischt un äich mi Wort kunddoe.1,24 Wenn i (ich) aba ruef un ihr äich nit wen, wenn i (ich) (a) mi Hand aüsschtreck un nemads druf achtet, 1,25 wenn ihr all mi Rot ignoriere un mi Zrechtwiesig nit wen: 1,26 dann (dnoh) will i (ich) au lache bi äirem Ungliick un äich scheltte, wenn do kummt, was ihr fircht; (a) 1,27 wenn iba äich kummt we ä Schturm, was ihr fircht, un äicha Ungliick isch we ä Unwetta; wenn iba äich Angscht un Not kummt. 1,28 Dann (Dnoh) wäre sie nohch ma (mir) ruefä, aba i (ich) wir nitgs sage; sie wäre mi sueche un nit finde. (a) (b) 1,29 Wel sie des Wisse ghaßt un d Angscht des HERRN nit gwählt hän, 1,30 mi Rot nit wen un all mi Zrechtwiesig vuachtet hän, 1,31 drum solle sie (a) ässä vu d Fricht ihrem Umgang un satt wäre a ihre Rotschläg. 1,32 Denn d Unvuschtändige bringt ihri Abwäg d Tod, un de Doore bringt ihri Sorglosigkeit um; 1,33 wer aba ma (mir) ghärt, wird sicha huuse un ohni Sorg si un kei Ungliick firchte. S 2. KapitelD Gschytheit bwahrt vor rem End2,1 Mi Bue (Suhn), wenn dü mini Sprichli animmsch un mi Gebot bhaltsch, 2,2 so daß di Ohr uf Gschytheit achthet, un dü di Herz dr Isicht zueneigsch, 2,3 (a) jo, wenn dü nohch Vununft ruefsch un di Schtimm nohch Isicht erhebsch, 2,4 wenn dü sie suechsch we Silba un nohch ihr forsches we nohch Schätz: 2,5 dann (dnoh) wirsch dü d Angscht des HERRN vuschtoh un des Wisse Gottes finde. 2,6 Denn (a) dr HERR git Gschytheit, un üs sinem Muul (Gosch) kummt s Wisse un Isicht. 2,7 Na (Er) losst`s d Ufrichtige glinge un (a) bschirmt den Fromme. 2,8 Na (Er) bhetet, de recht den, un bwahrt d Wäg vu sinene Fromme. 2,9 Dann (Dnoh) wirsch dü vuschtoh Grechtigkeit un Recht un Fromm si un jede guete Wäg.2,10 Denn (a) Gschytheit wird in di Herz igo, un s Wisse wird dinere Seele lieb(leb) si, 2,11 Bsunneheit wird di bwahre un Isicht di hüete (heete), - 2,12 daß dü nit grotesch uf d Wäg dr Bese noh unda Lit, de Falsches schwätze, 2,13 de do vulen de rechti Bahn un gehn finschteri Wäg, 2,14 de sich fräie, Beses z doe, un sin frehlich iba besi Ränke, 2,15 de krummi Wäg gehn un uf Abwäg kumme, - 2,16 daß dü nit grotesch a des Wieb vumä andere, a ä Fremdi, de glatti Wort het 2,17 un vulosst d Freund ihra jugend un vugißt d Abmachig (Abkumme) ihres Gottes; 2,18 denn ihr Huus heldet sich zuem Tod un ihri Wäg zuem Platz dr Dote; 2,19 alli, de zue ihr igehn, kumme nit wida un erreiche d Wäg vum Läbä nit, - 2,20 daß dü wandelst uf däm Wäg dr Guete un bliebsch uf dr Bahn dr Grechte; 2,21 denn di Grechte wäre im Land huuse un di Fromme drin bliebe, (a) (b) 2,22 aba de (a) Gottlosi wäre üs däm Land üsgrottet un di Treulose drus vutilgt. S 3. KapitelVum Segen dr Gottesfurcht un Gschytheit3,1 (a) Mi Bue (Suhn), vugiß mi zeigtes nit, un di Herz bhalt mi Gebot, 3,2 denn sie wäre dir langes Läbä bringe un gueti Johr un Friide; 3,3 Gnade un Treui soll di nit vulo. (a) Häng mi Gebot a di Hals un (b) schrib sie uf de Dafle vu dinem Herz, 3,4 so wirsch dü Freundlichkeit un Schläue gregä, de Gott un d Mensch gfalle.3,5 Vuloß di uf d HERRN vu ganzem Herze, un vuloß di nit uf di Vuschtand, 3,6 sundern denk a nen in all dine Wäg, so wird da (er) di recht fihre. 3,7 (a) Dünk di nit weise z si, sundern fircht d HERRN un hau ab vum Bese. 3,8 Des wird dinem Lyb (Ranze) heilsam si un dini Knochä (Bei) erquicke. 3,9 Ehr d HERRN mit dinem Guet un mit d (a) Erschtling all dinem Ikumme, 3,10 so wird di Schiche voll wäre un di Trotti vu Wi ibalaufe. 3,11 Mi Bue (Suhn), (a) vuwirf de Zucht des HERRN nit un bi nit ungeduldig, wenn na (er) di zrechtwiest; 3,12 denn wen dr HERR liebt (leb het), den (a) (b) wiest da (er) zrecht, un het doch Wohlgfalle a nem we ä Vada (Babbe) am Bue (Suhn).
Gschytheit3,13 Wohl däm Mensch, der Gschytheit gregt, un däm Mensch, der Isicht gwinnt! 3,14 Denn s isch bessa, sie z erwerbe, als Silba, un ihr Ertrag isch bessa als Gold. (a) 3,15 Sie isch edla als Perle, un alles, was dü wünsche magst, isch ihr nit z vuglichä. 3,16 Langes Läbä isch in ihra rechte Hand, in ihra Linke isch Richtum un Ehri. 3,17 Ihre Wäg sin lieblichi Wäg, un alli ihri Wägli sin Friide. 3,18 Sie isch ä (a) (b) (c) Baum vum Läbä fir alli, de sie packe, un gliicklich sin, de sie feschthebä.3,19 Dr HERR het d Bode durch Gschytheit grindet un nohch sinere Isicht d Himmel gmacht. 3,20 Kraft sines Wisse quelle d Wassa dr Defi viiri un triefe d Wolke vu Tau. 3,21 Mi Bue (Suhn), loß sie nit üs dine Auge wieche, bwahr Umsicht un Schläue! 3,22 Des wird Läbä si fir di Herz un ä Schmuck fir di Hals. 3,23 Dann (Dnoh) wirsch dü sicha wandle uf dinem Wäg, so daß di Fueß sich nit schtoße wird. 3,24 Legsch dü di, so wirsch dü di nit firchte, un liegsch dü, so wirsch dü seß schlofe. (a) 3,25 Fircht di nit vor pletzliche Angscht noh vor rem End dr Gottlose, wenn`s iba sie kummt; 3,26 denn (a) dr HERR isch di Zuevasicht; na (er) bhetet dini Fueß, daß sa (er) nit gfange wird. 3,27 Weigere di nit, däm Bedirftige Guetes zue doe, wenn di Hand`s vumag. 3,28 Sag nit zue dinem Nächschte: Gang hi un kumm wida; morge will i (ich) dir ge -, wenn dü`s doch hesch. 3,29 Tracht nit nohch Besem gege di Nächschte, der arglos bi dir wohnt. 3,30 Gang nit muetwillig mit öbber (ebber) vor Gricht, wenn na (er) dir kei Leid doe het. 3,31 Bi nit näjdisch uf di Gwalttätige un erwähl sini Wäg nit, 3,32 denn wer uf Abwäg goht, isch däm HERRN ä Greuel, aba (a) d Fromme isch scha(er) Fründ (Freund). 3,33 Im Huus vum Gottlose isch dr Fluech des HERRN, aba des Huus dr Grechte wird gsegnet. 3,34 Na (Er) wird d Spötta scheltte, aba (a) d Demetige wird da (er) Gnade ge. 3,35 Di Wissse wäre Ehri erbe, aba de Doore wäre Schande dvutrage. S 4. Kapiteld Warnig vum Vada4,1 Horche, mini Buebä (Sühn), uf de Warnig äires Vada (Babbe); merkt uf, daß ihr lerne un schlau sin! 4,2 Denn i (ich) gib äich ä gueti Lehr; vulen mini awiesig nit. 4,3 Denn als i (ich) noh Kind in minem Vada(Babbe)`s Huus war, ä zartes, des einzige unda dr Obhuet minare Muetter, 4,4 do lehrt da (er) mi un sait: Loß di Herz mini Worte ufnähmä; (a) heb mi Gebote, so wirsch dü läbä. 4,5 Gwinn(Erwirb) Gschytheit, gwinn(erwirb) Isicht; vugiß sie nit un wiech nit vu däm Gschwätzte vu minem Muul (Gosch); 4,6 vuloß sie nit, so wird sie dich bwahre; lieb sie, so wird sie dich hüete (heete). 4,7 Denn dr Gschytheit Afang isch: Gwinn(Erwirb) Gschytheit, un gwinn(erwirb) Isicht mit allem, was dü hesch. 4,8 Acht sie hoch, so wird sie dich hoch hebe un wird di zue Ehre bringe, wenn dü sie herzesch. 4,9 Sie wird di Schädel schen schmücke un wird di ziere mit einare prächtige Krone.4,10 Här, mi Bue (Suhn), un nimm a mi Gsaites, so (a) wäre dini Johr viel wäre. 4,11 I (Ich) will di d Wäg dr Gschytheit fihre; i (ich) will di uf rechti Bahn leite, 4,12 daß, wenn dü gohsch, di Gang dir nit suur wird, un wenn dü laufsch, dü nit schtruuchelsch. 4,13 Blieb in dr Untawiesig, loß nit ab dvu; bwahr sie, denn sie isch di Läbä. 4,14 Kumm nit uf d Pfad vu d Gottlose un kumm nit uf d Wäg dr Bese. (a) 4,15 Loß nen liege un gang nit druf; wiech vu nem un gang vorbi. 4,16 Denn sälli kenne nit schlofe, wenn sie nit schlechtes den, un (a) (b) sie ruehe nit, wenn sie nit Schadä arichte. 4,17 Sie enähre sich vum Brot des Frevels un trinke vum Wi der Gewalttat. - 4,18 D Grechte Pfad glänzt we des Lecht am Morge, des imma hella laichtet bis zuem volle Dag. 4,19 (a) Der Gottlose Wäg aba isch we des Dunkle; sie wisse nit, wodurch sie z Fall kumme wäre. 4,20 Mi Bue (Suhn), merk uf mi Gsaites un held di Ohr zue minem Wort. 4,21 Loß sie dir nit üs d Auge vuliere; bhalt sie in dinem Herz, 4,22 denn sie sin des Läbä däne, de sie finde, un (a) heilsam ihrem ganze Lyb (Ranze). 4,23 Heet di Herz mit allem Fließ, denn drus quillt des Läbä. 4,24 Doe vu dir de Falschheit vum Muul (Gosch) un bi kei Läschtermul. 4,25 Loß (a) di Aug stracks vor sich luege un di Blick geradeaus grichtet si. 4,26 Loß di Fueß uf ebene Bahne go, un (a) alli dini Wäg sin gwiß. 4,27 (a) Wiech nit nohch Rechts noh nohch Links; wende di Fueß vum Bese. S 5. KapitelWarnig vor d Verführeri5,1 Mi Bue (Suhn), merke uf mi Gschytheit; held di Ohr zue minare Lehr, 5,2 daß dü bhaltesch guete Rot un di Muul (Gosch) weiss s Wisse z bwahre! 5,3 (a) Denn de Lippe vu nem fremde Wieb sin seß we Honigseim, un ihri Kehle isch glatta als El, 5,4 dnoh aba isch sie bitta we Wermuet un scharf we ä zweischniediges Schwert. 5,5 Ihri Feß laufe zuem Tod nab; ihri Schritt fihre ins Toterich, 5,6 daß dü d Wäg vum Läbä nit wahrnimmsch; haltlos sin ihri Schritt, un dü merksch`s nit.5,7 So horche etze, mini Buebä (Sühn), un wieche nit vu dem Gsaite vu minem Muul (Gosch). 5,8 Loß di Wäg wietwäg vu ihrem si un kumm nit nooch zue d Dire vu ihrem Huus, 5,9 daß dü nit andere gisch di Kraft un dini Johr nem Unbarmherzige; 5,10 daß sich nit Fremdi vu dinem Vumöge satt ässä un, was dü müehsem kauft hesch, nit in ä andares Huus kummt, 5,11 un mueß dnoh jommere, wenn dir Lyb (Ranze) un Läbä vugoht, 5,12 un schwätze: "Ach, we konnt i (ich) de Zucht hasse, un we konnt mi Herz de Warnig vuschmähän, 5,13 daß i (ich) nit ghorcht ha dr Schtimm mina Lehra un mi Ohr nit kehrt ha zue däne, de mi glehrt hän! 5,14 I (Ich) wär schier ganz ins Ungliick kumme vor alle Lit un alle Volk". 5,15 Trinke Wassa üs dinere Zischterne un was quillt üs dinem Brunne. 5,16 Solle dini Quelle rüsfleße uf d Schtroß un dini Wassabäch uf d Gasse? 5,17 Dü hesch sie ällei, un kei Fremde mit dir. 5,18 Di Born isch gsegnet, un (a) fräie di am Wieb dinere Juged. 5,19 Sie isch lieblig we ä Gazelle un holdselig we ä Reh. Loß di vu ihra Anmuet alliziit satt ässä un ergötz di allwäg a ihra Lebi (Liebe). 5,20 Mi Bue (Suhn), wurum willsch dü di a dr Fremde ergötze un herzesch ä anderi? 5,21 Denn d Wäg vu jedäm lit offe vor rem HERRN, un er het acht uf alli Mensche Gäng. 5,22 D Gottlose wäre sini Missetate fange, un na (er) wird mit däne Schtrick vu sinere Sinde bunde. 5,23 Na (Er) wird schterbe, wel la (er) Zucht nit welle het, un wägä sinere große Dümmi wird da (er) hingrafft wäre. S 6. KapitelWarnig vor Biirgschafte, vor Fuulheit un Falschheit6,1 (a) (b) (c) Mi Bue (Suhn), hesch dü dich vubiirgt fir di Nächschte un hesch dü Handschlag ge fir ä andere, 6,2 un bisch dü bunde durch di Wort un gfange in däm Gsaite vu dinem Muul (Gosch), 6,3 so doe doch des, mi Bue (Suhn), dmit dü wida fräi wirsch, denn dü bisch in dinem Nächschte si Hand: Gang hi, drängen un blog di Nächschte! 6,4 Loß dini Auge nit schlofe noh dini Augedeckel schlummere. 6,5 Errett di we ä Reh üs dr Schlinge un we ä Vogel üs dr Hand vum Fänga.6,6 Gang hi zue d Omeise, dü Fuule, lueg a ihr Schaffe un lerne vu nare(ihr)! 6,7 Wenn sie au kei Firscht noh Hauptma noh Herr het, 6,8 so macht sie doch ihr Brot im Summa un sammlet ihr Ässä in dr Ernt. 6,9 We lang liegsch dü, Fuule! Wenn willsch dü ufschtoh vu dinem Schlof? 6,10 Jo, schlof noh ä weng, schlumma ä weng, schla d Händ (Pfode) ä weng inänanda, daß dü schlofsch, 6,11 so wird di de Armuet ibakumme we ä Raiba (Deb, Vubrecha) un dr Mangel we ä gwappnete Ma. 6,12 Ä heillose Mensch, ä nigswirdige Ma, wer umhergoht mit (a) tregerischem Muul (Gosch), 6,13 wer (a) winkt mit d Auge, git Zeiche mit d Feß, zeigt mit d Finga, 6,14 trachtet nohch Besem un Vukehrtem in sinem Herze un richte alliziit Schtritt a. 6,15 Drum wird pletzlig si End iba nen kumme, un na (er) wird schnell vuschmettat wäre, un kei Hilf isch do. 6,16 De sechs Sache haßt dr HERR, de siebä sin nem ä Greuel: 6,17 schtolzi Auge, falschi Zunge, Händ (Pfode), de unschuldiges Bluet vugieße, 6,18 ä Herz, des argi Ränk schmiedet, Feß, de schnell sin, Schadä z doe, 6,19 ä falsche Ziige, der frech Lege doet, un wer Schtritt zwische Breda arichtet. Warnig vor Ehebruch6,20 Mi Bue (Suhn), bass uf des Gebot vu dinem Vada (Babbe) uf un loß nit fahre de diitige dinere Muetter. (a) 6,21 Binde sie da ufs Herz alliziit un häng sie um di Hals, 6,22 daß sie dich gleite, wenn dü gohsch; daß sie dich bwache, wenn dü dich legsch; (a) daß sie zue dir schwätze, wenn dü ufwachsch. 6,23 Denn des Gebot isch ä Lecht un de diitige ä Lecht, un de Vumahing isch dr Wäg vum Läbä, 6,24 uf daß dü bwahrt wirsch vor däm Wieb vu dinem Nächschte, vor d glatte Zunge dr Fremde. (a) 6,25 Loß di nohch ihra Schenheit nit glüschte in dinem Herz, un loß di nit fange durch ihri Augelida. 6,26 Denn ä Hure bringt einä nur ums Brot, aba vumä anderem d Ehefrau um des koschtbare Läbä. 6,27 Kann au öbber (ebber) ä Fiir undarem Gwand (Häß) trage, ohni daß sini Kleida brenne? 6,28 Odr kennt öbber (ebber) uf Kohlen go, ohni daß sini Feß vubrenne däte? 6,29 So goht´s däm, der zue sinem Nächschte si Wieb goht; s bliebt keina ungschtroft, der sie brihrt. (a) 6,30 S isch fir ä Deb nit so ä Schand, wenn na (er) schtiehlt, um sini Gier z schtille, wel la hunga het; 6,31 wenn na (er) gschnappt wird, (a) ersetzt da's siebefach un git her alles Guet vu sinem Huus. 6,32 Aba wer mit eina Vuhierotete d Ehe bricht, der isch Vuruckt; wer si Läbä ins Vuderbe bringe will, der deot so was. 6,33 Schläg un Schand treffen nen, un sini Schmach isch nit z tilge. 6,34 Denn Eifasucht weckt d Wuet vumä Ma, un na schont nit am Dag dr Vugeltig 6,35 un achtet kei Vusehnigsgeld un nimmt nigs a, wenn dü au viel schenke willsch.S 7. Kapitel7,1 Mi Bue (Suhn), bhalt mi Gsaites un vuwahr mini Gebote bi dir. 7,2 Bhalt mini Gebote, so wirsch dü läbä, un hüet (heet) mini diitige we di Augepfel. 7,3 Bind sie a di Finga, schrib sie uf de Dafle vu dinem Herz. 7,4 Sag zue d Gschytheit: Dü bisch mi Schweschta, un heis de Schläui di Freundin, 7,5 daß sie di behetet vor däm Wieb vum andere, vor d Fremde, de glatti Wort git. 7,6 Denn am Fenschta vu minem Huus ha i (ich) durchs Gitta gluegt 7,7 un luegt eina unda d Unvuschtändige un sieh unda d junge Lit ä dummes Bebli. 7,8 Der goht iba d Gasse in ihri Ecke un schrittet dher uf däm Wäg zue ihrem Huus 7,9 in dr Dämmerig, am Obend vum Dag, als ses Nacht wird un dunkel war. 7,10 Un lueg, do trifft da ä Wieb im Huregwand, lischtig, 7,11 wild un unbändig, daß ihri Feß nit in ihrem Huus bliebe kenne. 7,12 Etze isch sie druße, etzed uf dr Gasse un laueret a alle Ecke. 7,13 Un sie erwischt nen un schmutzt (küsst) nen, wird dreist un sait: "7,14 I (Ich) ha (a) Dankopfa z bringe ka, hiit ha i (ich) mi Glübde erfillt. 7,15 Drum bi i (ich) üsgange, dir entgege, um nohch dir z sueche, un ha di gfunde. 7,16 I (Ich) ha mi Bett schen gschmiickt mit bunte Deckene üs Ägypte. 7,17 I (Ich) ha mi Laga mit Myrrhe bschprengt, mit Aloe un Zimt. 7,18 Kumm, loß uns kose bis a d Morge un loß uns Lebi (Liebe) mache. 7,19 Denn dr Ma isch nit dheim, na (er) isch uf ä wieti Reis gange. 7,20 Na (Er) het d Geldbiidel mit sich gnumme; er wird erscht zuem Vollmond wida heimkumme." 7,21 Sie ibaredet nen mit viele Wort un gwinnt nen mit ihrem glatte Muul (Gosch). 7,22 Na (Er) goht ihr drno nohch, we ä Schtier zue d Schlachtbank gfihrt wird, un we ä Hirsch, der ins Netz rennt, 7,23 bis nem ä Pfeil d Läberä schpaltet; we ä Vogel zue d Schlinge eilt un weiß nit, daß ses des Läbä gilt. 7,24 So härä etze uf mich, mini Buebä (Sühn), un merke uf des Gsaite vu minem Muul (Gosch). 7,25 Loß di Herz nit abwieche uf ihr Wäg un irr nit ab uf ihri Bahn. 7,26 Denn gnueg sin Erschlage, de sie gfällt het, un vieli sin, de sie umbrocht het. 7,27 Ihr Huus isch dr Wäg ins Doteriech, wo ma rundafahrt in d Kammere des Todes. |
S 8. KapitelIladig un Vuheißig dr Gschytheit8,1 (a) Ruft nit de Gschytheit, un losst nit de Schläue sich härä? Ö8,2 ffentlich am Wäg schtoht sie un a dr Kreuzig dr Schtroße; 8,3 a d Doore am End(Üsgang) dr Schtadt un am Igang dr Pforte rueft sie: 8,4 Oh ihr Männa (Manne), äich ruef i (ich) un erhebe mi Schtimm zue d Menschenkindern! 8,5 Merkt, ihr Unvuschtändige, uf Schläue, un ihr Doore, nehmet Vuschtand a! 8,6 Häre, denn i (ich) sait, was edel isch, un mi Lippen schwätze, was recht isch. 8,7 Denn mi Muul (Gosch) schwätzt de Gschytheit, un mi Lippen hass, was gottlos isch. 8,8 Alli Gsaite vu minem Muul (Gosch) sin Grecht, s isch nigs Verkehrtes noh Falsches drin. 8,9 Sie sin alli recht fir de Verschtändigen un richtig däne, de s Wisse gfunde hän. 8,10 Nähme mi Zucht a liebe als Silba un achtet s Wisse hecha als koschtbare Gold. (a) 8,11 Denn Gschytheit isch bessa als Perle, un ällei, was ma wünschen mag, ka ihr nit gliche.8,12 I (Ich), de Gschytheit, wohne bi dr Schläue un wiß, guete Rot zue ge. 8,13 Di Angscht des HERRN haßt des Arge; Hochmuet un Hochmuet, bösem Wandel un falsche Lippen bi i (ich) feind. 8,14 Mi isch beides, Rot un Tat, i (ich) ha Vuschtand un Macht. 8,15 Durch mi regieren de Kenig un anesitzä de Ratsherren des Recht. (a) 8,16 Durch mi herrsche de Firschte un de Edlen richten uf Erde. 8,17 I (Ich) liebe, de mi liebe, un de mi sueche, find mi. 8,18 Richtum un Ehri isch bi ma (mir), bleibendes Guet un Grechtigkeit. 8,19 Mini Frucht isch bessa als Gold un feines Gold, un mi Ertrag bessa als erlesenes Silba. 8,20 I (Ich) wandle uf däm Wäg dr Grechtigkeit, midde uf dr Schtroß vum Rechts, 8,21 daß i (ich) versorge mit Hab un Guet, de mi liebe, un ihri Schatzkammern fülle. Di Gschytheit als Gottes Liebling8,22 (a) Der HERR het mi scho ka im Afang vu sinere Wäg, bvor ra (er) ebis gmacht het, vu Anbeginn her. 8,23 I (Ich) bi igsetzt vu Ewigkeit her, im Afang, bvor d Bode war. 8,24 Als de Meere noh nit ware, ward i (ich) gibore , als de Quellen noh nit ware, de vu Wassa fleße. 8,25 Ehe denn de Berg eingesenkt ware, vor d Hiigel ward i (ich) gibore , 8,26 als er d Bode noh nit gmacht het noh de Fluren druf noh de Schollen vum Erdbodens. 8,27 Als sa(er) de Himmel bereitete, war i (ich) do, als er d Kreis zeht iba d Fluten dr Defi, 8,28 als er de Wolke droben mächtig macht, als er stark macht de Quellen dr Defi, 8,29 als er (a) däm Meer sini Grenze het sich anekockt un d Wassa, daß sie nit ibaschriete sinene Bifehl; als er de Grundfesten dr Erde legt, 8,30 do war i (ich) als si Liebling* bi nem; i (ich) war sini Luscht jede Dag un spielte vor nem alliziit; *Luther übersetzte im Anschluß a de griechische un lateinische Bibel «der Werkmeister». 8,31 i (ich) spielte uf sinem Erdkreis un het mi Luscht a d Menschenkindern.8,32 So härt etze uf mi, mi Buebä (Sühn)! Wohl däne, de mi Wäg ihebe! 8,33 Horche de Mahnig un d wis un schlagt sie nit in d Wind! 8,34 Wohl däm Mensch, dr ma (mir) ghärt, daß sa (er) wache a wägä ma (mir) Dire jede Dag, daß sa (er) hüetet de Pfosten wägä ma (mir) Doore! 8,35 Wer mi findet, dr findet des Läbä un gregt Wohlgfalle vum HERRN. 8,36 Wer aba mi vufehlt, kappüt si Läbä; alli, de mi hass, liebe d Tod. S 9. KapitelGschytheit un Dümmi laden zuem Mahle9,1 Di Gschytheit het ihr Huus baut un ihri siebä Säulen behauen. 9,2 Sie het ihr Viecher gschlachtet, ihrem Wi gmischt un ihrem Disch gmacht 9,3 un schickt ihri Mägde üs, zue ruefä obe uf d Höchi dr Schtadt: "9,4 Wer noh unvuschtändig isch, dr kehre do ä!", un zuem Doore sait sie: "9,5 Kummt, ässä den vu minem Brot un trinkt vum Wi, d i (ich) gmischt ha! 9,6 Verlasset de Dümmi, so d ihr läbä, un goht uf däm Wäg dr Schläue." - 9,7 Wer d Spötter belehrt, dr trait Schande dvu, un wer d Gottlosen zurechtweist, holt sich Schmach. 9,8 Rüge nit d Spötter, daß sa (er) di nit hass; rüge d Art, dr wird di liebe. 9,9 Gib däm Art, so wird da (er) noh weiser wäre; lehr d Grechte, so wird da (er) in dr Lehr zunehmen. (a) - 9,10 (a) Der Gschytheit Afang isch de Angscht des HERRN, un d Heilige erkenne, des isch Vuschtand. 9,11 Denn durch mi wäre di Däg viel wäre un de Johr vu dinem Läbä sich mehren. 9,12 Bisch dü wis, so bisch dü's dir zguet; bisch dü ä Spötter, so mueß dü's ällei schleipfe.9,13 Wieb Dümmi isch ä unbändiges Wieb, verführerisch, un wiß nigs vu Scham. 9,14 Sie hockt vor dr Dire ihrem Huus uf nem Thron uf d Höchi dr Schtadt, 9,15 einzuladen alli, de vorübergehen un richtig uf ihrem Wäg wandle: "9,16 Wer noh unvuschtändig isch, dr kehre do ä!", un zuem Doore sait sie: "9,17 Gestohlenes Wassa isch seß, un heimliches Brot schmeckt fain.»a 9,18 Na (Er) wiß aba nit, daß dert nur de Schatte huuse, daß ihri Gäscht in dr Defi des Todes hausen. S 10. KapitelSalomos Lehren vu Gschytheit un Fromm si10,1 Des sin de Sprichli Salomos. (a) Ä weiser Bue (Suhn) isch vu sinem Vada (Babbe) Fräid (Freud); aba ä dumma (torr) Bue (Suhn) isch vu sinere Muetter Grämehn. 10,2 Unrecht Guet hilft nit; aba Grechtigkeit errettet vum Tod. 10,3 Der HERR losst (a) d Grechte nit Hunga lied; aba de Gier dr Gottlosen wirft er zruck. 10,4 Lässige Hand macht arm; aba (a) dr Fleißigen Hand macht rich. 10,5 Wer im Summa sammlet, isch ä kluger Bue (Suhn); wer aba in dr Ernte schloft, macht sinene Eltere Schande. 10,6 Segen rueht uf däm Schädel vum Grechte; aba uf de Gottlosen wird ihr Schand (Frevel) flege. 10,7 Das Adenke vum Grechte bliebe im Segen; aba (a) (b) dr Name dr Gottlosen wird verwesen. 10,8 Wer zeigä Herz isch, nimmt Gebote a; wer aba ä Narrenmaul het, kummt zue Fall. 10,9 Wer in Unschuld läbt, dr läbt sicha; wer aba vukehrti Wäg goht, wird ertappt wäre. 10,10 Wer mit d Aug winkt, schafft Verdruß, un wer ä Narrenmaul het, kummt zue Fall. (a) 10,11 Des Grechte Muul (Gosch) isch ä Brunne vum Läbä; aba uf de Gottlosen wird ihr Schand (Frevel) flege. 10,12 Haß erregt Hader; aba (a) Lebi (Liebe) deckt alli Ibaträtige zue. 10,13 Uf d Lippen vum Verschtändigen findet ma Gschytheit; aba uf d Rucke vum Unvuschtändige ghärt ä Ruete. 10,14 De Gschyte hebed mit ihrem Wissen zruck; aba dr Doore Muul (Gosch) fihrt schnell zuem End. 10,15 (a) Di Habe vum Riche isch sini feste Schtadt; aba des End dr Gringe isch ihri Armuet. 10,16 Dem Grechte ge si Erwerb zuem Läbä, aba däm Gottlosen si Einkommen zue d Sinde. 10,17 Zucht bwahre isch dr Wäg zuem Läbä; wer aba Zrechtwiesig nit achtet, goht in de Irre. 10,18 Falsche Lippen bergen Haß, un wer vuliignet, isch ä Door. 10,19 Wo viel Wort sin, do goht's ohni Sinde nit ab; wer aba sini Lippen im Zaum hebet (hebet), isch schlau. 10,20 Des Grechte Zunge isch koschtbare Silba; aba dr Gottlosen Vuschtand isch we nigs. 10,21 Des Grechte Lippen erquicken vieli; aba de Doore wäre a ihra Dümmi schterbe. 10,22 Der Segen des HERRN ällei macht rich, un nigs den eigene Meh dzue. (a) 10,23 Ä Door het Luscht a Schandtat, aba dr einsichtige Ma a Gschytheit. 10,24 Was (a) dr Gottlose firchtet, des wird nem träffä; un was (b) de Grechte wotte, wird nene ge. 10,25 Wenn des Wetta daherfährt, isch dr Gottlose nimmi; dr Grechti aba bschtoht ebiglig. (a) 10,26 We Essig d Zähnen un Rauch d Aug den, so den dr Faule däne, de nen schicke. 10,27 Di Angscht des HERRN mehrt de Däg; aba de Johr dr Gottlosen wäre vukirzt. 10,28 Das (a) Warte dr Grechte wird Fräid (Freud) wäre; aba (b) dr Gottlosen Hoffnig wird vulore si. 10,29 Das (a) Walten vum Herrn isch vum Frommen Zueflucht; aba fir d Ibeltäta isch s End. 10,30 Der Grechti wird nimmi wanken; aba (a) de Gottlosen wäre nit im Land bliebe. 10,31 aAus däm Muul (Gosch) vum Grechte sprießt Gschytheit; aba de falsche Zunge wird üsgrottet. 10,32 Di Lippen dr Grechte lehre heilsame Sach; aba dr Gottlosen Muul (Gosch) isch Falschheit.S 11. Kapitel11,1 Falsche Woog (Waage) isch däm HERRN ä Greuel; aba (a) ä volles Gwicht isch si Wohlgfalle. 11,2 Wo (a) Hochmuet isch, do isch au Schande; aba Gschytheit isch bi d Demetige. 11,3 Ihre Unschuld wird de Frommen leiten; aba ihri Falschheit wird de Vuächta vuderbe. 11,4 (a) Richtum hilft nit am Däg vum Zorn (Wuet)s; aba (b) Grechtigkeit errettet vum Tod. 11,5 Di Grechtigkeit vum Frommen macht sinene Wäg ebe; aba dr Gottlose wird flege durch sini Gottlosigkeit. 11,6 Di Grechtigkeit dr Frommen wird sie erretten; aba de Vuächta wäre gfange durch ihri Gier. 11,7 Wenn (a) dr gottlose Mensch schtirbt, isch sini Hoffnig vulore, un des Harren dr Ungrechte wird znicht. 11,8 Der Grechti wird üs dr Not erlest, un dr Gottlose kummt a sini Schtatt. 11,9 Durch d Muul (Gosch) vum Gottesverächters wird si Nächschte vudorbe; aba de Grechte wäre durch s Wisse errettet. 11,10 Eine Schtadt freut sich, wenn's d Grechte guetgoht, un wenn de Gottlosen umkumme, wird ma froh. 11,11 Durch d Segen dr Frommen kummt ä Schtadt hoch; aba durch d Muul (Gosch) dr Gottlosen wird sie niedergerissen. (a) 11,12 Wer (a) sinene Nächschte schmäht, isch ä Door; aba ä verschtändiger Ma schweigt schtill. 11,13 Ä Verleumder vurotet, was er heimlich wiß; aba wer getreuen Herz isch, verbirgt s. 11,14 Wo nit weiser Rot isch, do goht des Volk unda; wo aba vieli Rotgeba sin, findet sich Hilfe. 11,15 Wer fir ä anderem (a) bürgt, dr wird Schadä hän; wer aba sich hüete (heete), Bürge zue si, goht sicha. 11,16 Ä holdseliges Wieb gregt Ehri; aba ä Schande isch ä Wieb, des Redlichkeit haßt. Den Faulen wird s mangeln a Hab un Guet, de Fleißigen aba gregä Richtum.* *Vervollschtändigt üs dr griechischen Übersetzung. 11,17 Ä barmherziger Ma nitzt au sich selba; aba ä herzloser schniedt sich ins eigene Fleisch. 11,18 Der Gottlosen Arbet hole trügerischen Gwinn; aba wer Grechtigkeit sajt, het sicheren Lohn. 11,19 Grechtigkeit (a) fihrt zuem Läbä; aba däm Bese nohchjage fihrt zuem Tod. 11,20 Falsche Herz sin däm HERRN ä Greuel; aba Wohlgfalle het da (er) a d Frommen. 11,21 Di Hand druf: Der Bese bliebe nit ungschtroft; aba dr Grechte Gschlecht wird errettet wäre. 11,22 Ä schenes Wieb ohni Zucht isch we ä Sau mit nem goldene Ring durch de Nase. (a) 11,23 Der Grechte Wunsch fihrt zue luta Gutem; aba dr Gottlosen Hoffen fihrt zuem Däg vum Zorn (Wuet)s. 11,24 (a) (b) Eina deilt viel üs un het imma me; ä andrer kargt, wo er nit soll, un wird doch ärmer. 11,25 Wer viel git, wird gelabt, un wer viel tränkt, dr wird au getränkt wäre. 11,26 Wer Korn zurückhält, däm flueche de Lit; aba Segen kummt iba d, dr s vukauft. 11,27 Wer noh Gutem strebt, trachtet noh Gottes Wohlgfalle; wer aba des Bese suecht, däm wird s träffä. 11,28 Wer sich uf sinene Richtum vulosst, dr wird undagoh; aba de Grechte wäre grene we des Laub. (a) 11,29 Wer si eignes Huus in Vuruef hole, wird Wind erben, un ä Door mueß vum Art Knecht wäre. 11,30 Di Frucht dr Grechtigkeit isch (a) ä Baum vum Läbä; aba Gewalttat nimmt des Läbä wäg. 11,31 Lueg, däm Grechte wird zruck gen uf Erde, weviel me däm Gottlosen un Sinda!aS 12. Kapitel12,1 Wer (a) Zucht liebt (leb hän), dr wird schlau; aba wer (b) Zrechtwiesig haßt, dr bliebe dumm. 12,2 Wer fromm isch, dr gregt Wohlgfalle des HERRN; aba d Heimtückischen vudammt er. 12,3 Durch Gottlosigkeit ka dr Mensch nit bschtoh; aba de Wurzle dr Grechte wird bliebe. 12,4 Eine (a) tüchtige Wieb isch ihrem Ma Krone; aba ä schandbare isch we Eiter in sinem Gebein. 12,5 Di s denke dr Grechte sin redlich; aba was de Gottlosen planen, isch luta Trug. 12,6 Der Gottlosen Gsaite richten Blutvergießen a; aba de Frommen errettet ihr Muul (Gosch). 12,7 Di Gottlosen wäre gfloge (gschtirzt) un nimmi si; aba des Huus dr Grechte bliebe schtoh. (a) 12,8 Ä Ma wird globt noh vu sinere Schläue; aba wer verschrobenen Sinnes isch, wird vuachtet. 12,9 Wer gring isch un goht vu sinere Arbet noh, isch bessa als eina, dr groß si will un a Brot Mangel het. 12,10 Der Grechti (a) erbarmt sich vu sinem Viehs; aba des Herz dr Gottlosen isch unbarmherzig. 12,11 Wer sinene Acka bebaut, wird Brot de Massig(Fülle) hän; wer aba nichtige Dingen nohchgoht, isch ä Door. (a) 12,12 Des Gottlosen Luscht isch, Schadä zue doe; aba de Wurzle dr Grechte wird Frucht bringe. 12,13 Der Bese wird gfange in sinene eigene falsche Wort; aba dr Grechti entgeht dr Not. 12,14 (a) Viel Guetes gregt ä Ma durch de Frucht vu sinem Muul (Gosch); un däm Mensch wird zruck gen noh d Tate vu sinere Händ (Pfode). 12,15 Den Doore dünkt si Wäg recht; aba wer uf Rot härt, dr isch wis. 12,16 Ä Door zeige sinene Zorn (Wuet) drno; aba wer Schmähig überhört, dr isch schlau. 12,17 Wer wohr isch, dr sait uff, was recht isch; aba ä falscher Ziige bschießt. 12,18 Wer unvorsichtig herausfährt mit Wort, schticht we ä Schwert; aba de Zunge dr weise bringt Heilig. (a) 12,19 Echta (Wora) Muul (Gosch) bschtoht imma; aba de falsche Zunge bschtoht nit lang. 12,20 Di Beses planen, hän Trug im Herz; aba de zuem Friide raten, hän Fräid (Freud). 12,21 S wird däm Grechte kei Leid bassiere; aba de Gottlosen wäre voll Unglücks si. 12,22 Luugnmäuler sin däm HERRN ä Greuel; de aba treulich handle, gfalle nem. 12,23 Ä verschtändiger Ma trait sini Schläue nit zue d Schau; aba des Herz vum Doore brellt sini Dümmi üsä. 12,24 Di fleißige Hand wird herrsche; de aba lescheer isch, mueß Frondenscht ge(leischte). 12,25 Sorge im Herz bedrückt d Mensch; aba (a) ä freundliches Wort erfreut nen. 12,26 Der Grechti findet sini Weid (Heet); aba de Gottlosen fihrt ihr Wäg in de Irre. 12,27 Einem Lässigen gerät si Handel nit; aba ä fleißiger Mensch wird rich. 12,28 Uf däm Wäg dr Grechtigkeit isch Läbä; aba bese Wäg fihrt zuem Tod.S 13. Kapitel13,1 Ä weiser Bue (Suhn) (a) (b) liebt (leb hän) Zucht; aba ä Spötter härt selbscht uf Drohen nit. 13,2 Di Frucht vu sinere Wort genießt dr Fromme; aba de Vuächta sin gierig noh Schand (Frevel). 13,3 Wer sini Zunge hüete (heete), bwahrt si Läbä; wer aba mit sinem Muul herausfährt, iba d kummt End. (a) (b) 13,4 Der Faule begehrt un kriegt's doch nit; aba de Fleißigen kriegen gnoe. 13,5 Der Grechti isch dr Leegä feind; aba dr Gottlose den schimpflich un schändlich. 13,6 Di Grechtigkeit bhetet d Unschuldigen; aba de Gottlosigkeit hole d Sinda zue Fall. 13,7 Mancher stellt sich rich un het nigs, un mancher stellt sich arm un het großes Guet. (a) (b) * 13,8 Mit Richtum mueß mancher si Läbä erkaufen; aba ä Ärm gregt keini Drohig zue härä. 13,9 Das Lecht dr Grechte brennt frehlich; aba (a) de Lecht dr Gottlosen wird üs go. 13,10 Unter d Übermütigen isch imma Händel; aba (a) Gschytheit isch bi däne, de sich raten losse. 13,11 Hastig errafftes Guet zerrinnt; wer aba ruhig sammlet, gregt imma me. 13,12 Hoffnig, de sich vuhindat, ängstet des Herz; wenn aba kummt, was ma begehrt, des isch ä Baum vum Läbä. 13,13 Wer des Wort vuachtet, mueß dfir büßen; wer aba des Gebot firchtet, däm wird s gelohnt. 13,14 Di Lehr vum Art isch ä Quelle vum Läbä, zue meiden de Stricke vum Tod. 13,15 Rechte Isicht schafft Gunscht; aba dr Vuächta Wäg hole End. 13,16 Ä Kluger den ällei mit Vununft; ä Door aba stellt Narrheit zue d Schau. 13,17 Ä gottloser Laufbursch(Bote) hole ins Ungliick; aba ä getreuer Laufbursch(Bote) hole Hilfe. 13,18 Wer Zucht mißachtet, het Armuet un Schande; wer sich gern zrechtwiese losst, wird zue Ehren kumme. 13,19 Wenn kummt, was ma begehrt, den s däm Herz wohl; aba des Bese meiden isch d Doore ä Greuel. 13,20 Wer mit d Art umgoht, dr wird wis; wer aba dr Doore Geselle isch, dr wird Ungliick hän. 13,21 Unheil vufolgt de Sinda; aba d Grechte wird mit Gutem zruck gen. 13,22 (a) Der Guete wird vererben uf Kindeskind; aba (b) (c) vum Sünders Habe wird gespart fir d Grechte. 13,23 S isch viel Ässä in d Furchen dr Ärm; aba wo kei Recht isch, do isch End. 13,24 Wer (a) sini Ruete schont, dr haßt sinene Bue (Suhn); wer nen aba leb(lieb) het, dr züchtigt nen beizeiten. 13,25 Der Grechti ka ässä, bis er satt isch; dr Gottlosen Ranze aba liedet Mangel.S 14. Kapitel14,1 Di Gschytheit dr Wieba baut ihr Huus; aba ihri Dümmi rißt's ane mit eigene Händ (Pfode). 14,2 Wer d HERRN firchtet, dr wandelt uf rechter Bahn; wer nen aba vuachtet, dr goht uf Abwegen. 14,3 In vum Doore Muul (Gosch) isch de Ruete fir sinene Hochmuet; aba de Art bwahrt ihr Muul (Gosch). 14,4 Wo keini Rinda sin, do isch de Krippe leer; aba de Kraft vum Ochse hole gehn Ertrag. 14,5 Ä treue Ziige legt nit; aba ä falscher Ziige schwätzt frech Lege. (a) (b) 14,6 Der Spötter suecht Gschytheit un findet sie nit; aba däm Verschtändigen isch de s Wisse leicht. 14,7 Gang wäg vum Doore, denn dü lernst nigs vu nem. 14,8 Das isch vum Schlaue Gschytheit, daß sa (er) achtgibt uf sinene Wäg; aba dr Doore Dümmi isch luta Trug. 14,9 Uf däm Zelt dr Spötter rueht Schuld; aba uf däm Huus vum Frommen rueht Wohlgfalle. 14,10 Das Herz ällei kennt si Leid, un (a) au in sini Fräid (Freud) ka sich kei Fremde mengen. 14,11 Das Huus dr Gottlosen wird vutilgt; aba (a) de Hitte dr Frommen wird grene. 14,12 Manchem schient ä Wäg recht; aba zletscht hole er nen d Tod. 14,13 Au bim Lachen ka des Herz trauern, un noh dr Fräid (Freud) kummt Leid. 14,14 Einem gottlose Mensch wird's go, we na (er) wandelt, un au nem guete noh sinene Tate. 14,15 Ä Unverschtändiger glaubt noh ällei; aba ä Kluger git acht uf sinene Gang. 14,16 Ä Weiser schüücht sich un meidet des Bese; ä Door aba fahrt trotzig durch. 14,17 Ä Jähzorniger den dumm; aba ä Ränkeschmied wird ghaßt. 14,18 Di Unvuschtändige erben Dümmi; aba s Wisse isch dr Schlaue Krone. 14,19 Di Bese meße sich bucke vor d Guete un de Gottlosen a d Doore dr Grechte. 14,20 Der aArme isch verhaßt au sinem Nächschte; aba de Riche hän vieli Freunde. 14,21 Wer sinene Nächschte vuachtet, vusindigt sich; aba (a) wohl däm, dr sich dr Elenden erbarmt! 14,22 Di noh Besem vulange, wäre in de Irre go; de aba uf Guetes üs sin, wäre Güte un Treui härä. 14,23 Wo ma schafft, do isch Gwinn; wo ma aba nur mit Wort umgoht, do isch Mangel. 14,24 Den Art isch ihr Richtum ä Krone; aba de Narrheit dr Doore bliebe Narrheit. 14,25 Ä wahrhaftiger Ziige rettet manchem des Läbä; aba wer Lug üsspricht, ebt Vurot. 14,26 Wer d HERRN firchtet, het (a) ä sichere Festig, un au sini Kinda wäre bschirmt. 14,27 Di Angscht des HERRN isch ä Quelle vum Läbä, daß ma meide de Stricke des Todes. 14,28 Wenn ä Kenig viel Volk het, des isch sini Herrlichkeit; wenn aba weng Volk do isch, des hole ä Firschte ins End. 14,29 (a) (b) Wer geduldig isch, dr isch wis; wer aba ungeduldig isch, zeige (offenbart) sini Dümmi. 14,30 Ä gelassenes Herz isch vum Lyb (Ranze) Läbä; aba Eifersucht isch Eiter in d Gebeinen. 14,31 Wer däm Gringe Gwalt den, läschtert däm si Schepfa; aba wer sich vum Ärm erbarmt, dr ehrt Gott. (a) (b) (c) 14,32 Der Gottlose bschtoht nit in sinem Ungliick; aba dr Grechti isch au in sinem Tod getroscht. 14,33 Im Herz vum Verschtändigen rueht Gschytheit, un inmidde dr Doore wird sie bekannt. 14,34 Grechtigkeit hoch gmacht ä Volk; aba de Sinde isch dr Lit End. 14,35 Ä (a) kluger Knecht gfallt däm Kenig, aba ä schändliche trifft si Zorn (Wuet).S 15. Kapitel15,1 Eine (a) linde Antwort stillt d Zorn (Wuet); aba (b) ä hartes Wort erregt Wuet. 15,2 Der Art Zunge hole gueti s Wisse; aba dr Doore Muul (Gosch) speit nur Dümmi. 15,3 (a) Di Aug des HERRN sin a ällei Derfa (Käffa), sie schauen uf Bese un Guete. 15,4 Eine linde Zunge isch ä Baum vum Läbä; aba ä lügenhafte hole Herzeleid. 15,5 Der Door vuschmäht de Zucht vu sinem Vada (Babbe); wer aba Zrechtwiesig animmt, isch schlau. 15,6 In vum Grechte Huus isch großes Guet; aba in vum Gottlosen Gwinn steckt End. 15,7 Der Art Muul (Gosch) breitet Isicht üs; aba dr Doore Herz isch nit recht. 15,8 Der Gottlosen (a) (b) Opfa isch däm HERRN ä Greuel; aba des (c) (d) Gebet dr Frommen isch nem freud. 15,9 Des Gottlosen Wäg isch däm HERRN ä Greuel; wer aba dr Grechtigkeit nachjagt, d liebt (leb hän) er. 15,10 Den Wäg vulo, hole bese Züchtigig, un wer Zrechtwiesig haßt, dr mueß schterbe. 15,11 (a) (b) (c) Unterwelt un Abgrund liege uff vor rem HERRN, weviel me (d) de Herz dr Mensch! 15,12 Der Spötter liebt (leb hän) d nit, dr nen zurechtweist, un goht nit hi zue d Art. 15,13 Ä frehliches Herz macht ä frehliches Gsicht(Visasch); aba wenn des Herz truurig isch, entfällt au dr Muet. 15,14 Des Schlaue Herz suecht s Wisse; aba dr Doore Muul (Gosch) goht mit Dümmi um. 15,15 Ä Betrübter het ne ä guete Dag; aba ä guete Muet isch ä tagwises Fescht. (a) 15,16 Besser (a) (b) weng mit däm Reschpeckt vorm HERRN als ä große Schatz, bi däm Unroeh isch. 15,17 Besser ä Gricht Kraut mit Lebi (Liebe) als ä gemästeter Ochs mit Haß. (a) 15,18 Ä zorniger Ma richte Zank a; ä Geduldiger aba stillt d Händel. 15,19 (a) Der Wäg vum Faulen isch we ä Dornenhecke; aba dr Wäg dr Rechtschaffenen isch wohl gebahnt. 15,20 Ä weiser Bue (Suhn) erfreut d Vada (Babbe); aba ä dumma (torr) Mensch vuachtet sini Muetter. (a) 15,21 Dem Doore isch de Dümmi ä Fräid (Freud); aba ä verschtändiger Ma bliebe uf däm rechte Wäg. 15,22 Di Pläne wäre znicht, wo ma nit mitänanda berät; (a) wo aba vieli Rotgeba sin, glinge sie. 15,23 S isch nem Ma ä Fräid (Freud), wenn er richtig git zantwort, un we wohl den ä Wort zue d rechte Ziit! 15,24 Der Wäg vum Läbä fihrt d Schlaue ufwärts, daß sa (er) meide de Defi vum Tod. 15,25 Der HERR wird des Huus dr Hoffärtigen einreißen; aba d Grenzstein dr Witwe wird da (er) schützen. 15,26 Di Anschläge vum Argen sin däm HERRN ä Greuel; aba sufa sin vor nem freundliche Gsaite. 15,27 Wer (a) unrechtem Gwinn nohchgoht, kappüt si Huus; wer aba Bestechig haßt, dr wird läbä. 15,28 Das Herz vum Grechte bidenkt, was zue sage isch; aba dr Muul (Gosch) dr Gottlosen schäumt Beses. 15,29 Der HERR isch wietem vu d Gottlosen; aba (a) (b) dr Grechte Gebet ghärt worde er. 15,30 Ä freundliches Üssäh erfreut des Herz; ä gueti Botschaft labt des Gebein. 15,31 Das Ohr, des do härt uf heilsame zeigt, wird unda d Art huuse. 15,32 Wer Zucht verwirft, dr macht sich selbscht znicht; wer sich aba ebis sag losst, dr wird schlau. 15,33 Di Angscht des HERRN isch Zucht, de zue d Gschytheit fihrt, un (a) (b) bvor ma zue Ehren kummt, mueß ma Demuet lerne.S 16. Kapitel16,1 Der Mensch hockt sich's wohl vor im Herz; aba des HERRN kummt, was de Zunge schwätze wird. 16,2 Einen jeglichen dünken sini Wäg sufa; aba dr HERR prüft de Geischta. 16,3 Befiehl däm HERRN di Werke, so wird di Vorhaben glinge. (a) 16,4 Der HERR macht ällei zue sinem Zweck, (a) au d Gottlosen fir d bese Dag. 16,5 Ä stolzes Herz isch däm HERRN ä Greuel un wird gwiß nit ungschtroft bliebe. 16,6 Durch Güte un Treui wird Missetat gesühnt, un durch de Angscht vum HERRN meidet ma des Bese. 16,7 Wenn vumä Mensch Wäg däm HERRN gfalle, so (a) (b) losst er au sini Feinde (Gegna) mit nem Friide mache. 16,8 Besser (a) weng mit Grechtigkeit als viel Einkommen mit Unrecht. 16,9 Des Mensch Herz erdenkt sich sinene Wäg; aba dr HERR ällei lenkt sinene Schritt. (a) (b) 16,10 Gottes Schpruch isch in däm Muul (Gosch) vum Kenig; si Muul (Gosch) sait nit fehl im Gricht. 16,11 Woog (Waage) un rechti Waagschalen sin des HERRN; un alli Gewichte im Baitel sin si Gschafftes. (a) 16,12 Den Kenige isch Unrecht doe ä Greuel; denn (a) (b) (c) durch Grechtigkeit wird dr Thron bäut. 16,13 Rechte Wort gfalle d Kenige; un wer ufrichtig schwätzt, wird leb ka (gliebt). 16,14 (a) (b) Des Kenig Wuet isch ä Laufbursch(Bote) des Todes; aba ä weiser Ma wird nen vusehne. 16,15 Wenn vum Kenig Gsicht(Visasch) fründlig isch, des isch Läbä, un sini Gnade isch we ä Schboträge. 16,16 Gschytheit erwerben isch bessa als Gold un Isicht erwerben edler als Silba. 16,17 Der Frommen Wäg meidet des Arge; un wer uf sinene Wäg achtet, bwahrt si Läbä. 16,18 (a) Wer zugrunde go soll, dr wird zvor schtolz; un Hochmuet kummt vor däm Fall. 16,19 Besser niedrig si mit d Demetige, als Beute üsdeile mit d Hoffärtigen. 16,20 Wer uf des Wort merkt, dr findet Gliick; un wohl däm, dr sich uf d HERRN vulosst! 16,21 Ä Verschtändiger wird grehmt als ä weiser Ma, un liebliche Gsaite mehrt de s Wisse. 16,22 Schläue isch ä Brunne vum Läbä däm, dr sie het; aba de Schtrof dr Doore isch ihri Dümmi. 16,23 Des Art Herz schwätzt schlau un mehrt uf sinene Lippen de Lehr. 16,24 (a) Freundliche Gsaite sin Honigseim, tröschte de Seele un erfrischen de Knochä (Bei). 16,25 Manchem schient ä Wäg recht; aba zletscht hole er nen d Tod. 16,26 Der Hunga vum Arbeiters schafft fir nen; denn si Muul (Gosch) tribt nen a. 16,27 Ä heilloser Mensch gräbt noh Unheil, un in sinem Muul (Gosch) isch's we brennendes Fiir. 16,28 Ä falscher Mensch richte Zank a, un ä Verleumder macht Freunde ueis. 16,29 Ä Frevla verlockt sinene Nächschte un fihrt nen uf kei guete Wäg. 16,30 Wer mit d Aug winkt, denkt nigs Guetes; un wer mit d Lippen andeutet, mache(vollfiire,vollbringe) Beses. 16,31 (a) Graue Hoor sin ä Krone dr Ehri; uf däm Wäg dr Grechtigkeit wird sie gfunde. 16,32 Ä (a) Geduldiger isch bessa als ä Schtarke un wer sich selbscht beherrscht, bessa als eina, dr Schtädt gwinnt. 16,33 Der Mensch wirft des Los; aba s flegt, we dr HERR will.S 17. Kapitel17,1 Besser ä trockner Bissen mit Friide als ä Huus voll Geschlachtetem mit Händel. (a) 17,2 Ä kluger Knecht wird herrsche iba ä schandbaren Bue (Suhn) un wird mit d Breda des Erbe teilen. 17,3 We dr Tiegel des Silba un dr Ofe des Gold, so prüft dr HERR de Herz. (a) 17,4 Ä Böser achtet uf bese Mäuler, un ä Falscher härt gern uf schändliche Zunge. 17,5 Wer (a) d Ärm gscholte, vuschpottet däm si Schepfa; un wer sich iba vumä anderem Ungliick freut, wird nit ungschtroft bliebe. 17,6 Der Alten Krone sin Kindeskinda, un dr Kinda Ehri sin ihri Vädare. 17,7 S schtoht nem Doore nit wohl a, vu hohen Dingen zue schwätze, viel weniger nem Edlen, daß sa (er) mit Lege umgoht. 17,8 Bestechig isch we ä Zauberstein däm, dr sie git; wohi er sich kehrt, het da (er) Gliick. 17,9 Wer Vufehlig zudeckt, stiftet Freundschaft; wer aba ä Sach aufrührt, dr macht Freunde ueis. 17,10 Ä Scheltwort dringt defä bi däm Verschtändigen als hundat Schläg bi däm Doore. 17,11 Ä bese Mensch trachtet, imma zue ufmucke; aba ä grausamer Laufbursch(Bote) wird iba nen kumme. 17,12 Besser eina Bärin träffä, dr de Jungen geraubt sin, als nem Doore in vu sinere Dümmi. 17,13 Wer Guetes mit Besem vugilt, vu däm si Huus wird des Bese nit wieche. 17,14 Wer Händel afangt, glich däm, dr däm Wassa d Damm aufreißt. Loß ab vum Händel, bvor ra (er) losbricht! 17,15 Wer (a) d Schuldigen Grecht sait un d Grechte schuldig, de sin beidi däm HERRN ä Greuel. 17,16 Was soll däm Doore Geld in dr Hand, Gschytheit zue kaufe, wo na (er) doch ohni Vuschtand isch? 17,17 Ä Fründ (Freund) liebt (leb hän) alliziit, un ä Brueda wird fir de Not gibore . (a) 17,18 Ä Door isch, wer in de Hand globt un (a) Bürge wird fir sinene Nächschte. 17,19 Wer Zank liebt (leb hän), dr liebt (leb hän) de Sinde; un wer sini Dire zue hoch macht, strebt noh Ischturz. 17,20 Ä vukehrtes Herz findet nigs Guetes; un wer falscher Zunge isch, wird in Ungliick flege. 17,21 Wer ä Doore zeugt, mueß sich grämehn, un vumä Doore Vada (Babbe) het keini Fräid (Freud). 17,22 Ä frehliches Herz den däm Lyb (Ranze) wohl; aba ä betrübtes Gmet losst des Gebein verdorren. (a) 17,23 Der Gottlose nimmt gern heimlich Gschenkli, zue bucke d Wäg vum Rechts. (a) 17,24 Ä Verschtändiger het de Gschytheit vor Aug; aba (a) ä Door wirft de Aug hi un her. 17,25 Ä dumma (torr) Bue (Suhn) isch vu sinem Vada (Babbe) Verdruß un ä Gram fir de Muetter, de nen gibore het. 17,26 S isch scho nit guet, daß ma Unschuldige Schtrof zahle losst; aba d Edlen zue schlat, goht iba ällei Maß. 17,27 Ä Vernünftiger mäßigt sini Gsaite, un ä verschtändiger Ma wird nit hitzig. (a) (b) 17,28 Au (a) ä Door, wenn na (er) schwiege, wird fir wis ghebe un fir schlau(vuschtändig), wenn na (er) d Muul (Gosch) halte wott.S 18. Kapitel18,1 Wer sich absondert, dr suecht, was nen gelüstet, un gege ällei, was guet isch, goht da (er) a. 18,2 Ä Door het nit Gfalle a Isicht, sundern will kunddoe, was in sinem Herz steckt. 18,3 Wohin ä Frevla kummt, kummt au Verachtig; un wo Schande isch, do isch Hohn. 18,4 Di Wort in vumä Ma Muul (Gosch) sin we defi Wassa, un de Quelle dr Gschytheit isch ä sprudelnder Bach. 18,5 S isch nit guet, d Schuldigen vorzuziehen, daß ma vum Grechte Sach krumm mache im Gricht. (a) 18,6 Di Lippen vum Doore bringe Zank, un si Muul (Gosch) rueft noh Schleg. 18,7 Der Muul (Gosch) vum Doore hole nen ins End, un sini Lippen bringe nen zue Fall. 18,8 Di Wort vum Verleumders sin we Leckerbissen un go nem glatt ä. (a) 18,9 Wer (a) lescheer isch in vu sinere Arbet, dr isch ä Brueda vum Verderbers. 18,10 Der Name des HERRN isch (a) (b) ä feste Burg; dr Grechti läuft derthi un wird bschirmt. 18,11 (a) Des Riche Habe isch nem we ä feste Schtadt un dünkt nen ä hohe Muure. 18,12 (a) Wenn eina zugrunde go soll, wird si Herz zvor schtolz; un bvor ma zue Ehren kummt, mueß ma dämütig si. 18,13 Wer git zantwort, bvor ra (er) härt, däm isch's Dümmi un Schande. 18,14 Wer ä mutiges Herz het, wiß sich au im Liede zue hebed; wenn aba dr Muet daniederliegt, wer ka's schleipfe? 18,15 Ä verschtändiges Herz ewinn(erwirb)t Isicht, un des Ohr dr Art suecht s Wisse. 18,16 Das (a) Gschenk vum Mensch schafft nem Platz un hole nen zue d große Herren. 18,17 Jeda het zerscht in vu sinere Sach recht; kummt aba dr andere zue Wort, so findet sich's. 18,18 Das Los schlichtet d Händel un losst Mächtige nit aneinander grote. 18,19 Ä gekränkter Brueda isch abweisender als ä feste Schtadt, un Streitigkeiten sin härt we dr Riegel eina Burg. 18,20 Einem Ma (a) wird zruck gen, was si Muul (Gosch) gsait het, un na (er) wird gesättigt mit däm, was sini Lippen nem ibringe. 18,21 (a) Tod un Läbä schtoh in dr Zunge Gwalt; wer sie liebt (leb hän), wird ihri Frucht ässä. 18,22 Wer (a) (b) ä Ehefrau gfunde het, dr het ebis Guetes gfunde un Wohlgfalle gregt des HERRN. 18,23 Ä Ärm schwätzt mit Flehen, aba ä Richä git zantwort härt. 18,24 S git Allernächste, de bringe ins End, un s git Freunde, de hangen feschta a als ä Brueda. (a)S 19. Kapitel19,1 Ä Ärm, dr in Unschuld wandelt, isch bessa als eina, dr Verkehrtes sait un däbi rich isch. (a) 19,2 Wo ma nit mit Vununft den, do isch au Eifa nigs nütze; un wer hastig läuft, dr kumm fehl. 19,3 Des Mensch Dümmi fihrt nen in de Irre, un doch tobt si Herz gege d HERRN. (a) 19,4 (a) Richtum macht viel Freunde; aba dr Ärm wird vu sinem Freunde vulo. 19,5 Ä (a) (b) falscher Ziige bliebe nit ungschtroft; un wer frech Lege schwätzt, wird nit verwitsch. 19,6 Vieli schmeichle (schleime) däm Vürnehmen; un wer Gschenkli git, het alli zue Freunde. 19,7 Den Ärm hass alli sini Breda; weviel me hebed sich sini Freunde vu nem wiet! Wer viel sait, dr den Schand (Frevel); un wer Wort nachjagt, dr wird nit verwitsch. * *Vervollschtändigt üs dr griechischen Übersetzung. 19,8 Wer Schläue ewinn(erwirb), liebt (leb hän) si Läbä; un dr Verschtändige findet Guetes. 19,9 Ä falscher Ziige bliebe nit ungschtroft; un wer frech Lege schwätzt, wird umkumme. 19,10 Dem Doore schtoht nit a, gueti Däg zue hän, viel weniger nem Knecht, zue herrsche iba Firschte. 19,11 Schläue macht d Ma langsam zuem Zorn (Wuet), un s isch sini Ehri, daß sa (er) Vufehlig ibaähe ka. (a) 19,12 Di Ungnade vum Kenig isch we des Brüllen vumä Löwen; aba sini Gnade isch we Tau uf däm Grase. (a) 19,13 Ä dumma (torr) Bue (Suhn) isch vu sinem Vada (Babbe) Herzeleid, un (a) ä zänkisches Wieb we ä schtändig triefendes Dach. 19,14 Huus un Habe vererben de Eltere; aba (a) ä verschtändige Ehefrau kummt des HERRN. 19,15 Faulheit macht med, un ä Lässiger wird Hunga lied. 19,16 Wer des Gebot bwahrt, dr bwahrt si Läbä; (a) wer aba uf sinene Wäg nit achtet, wird schterbe. 19,17 Wer sich vum Ärm erbarmt, dr leiht däm HERRN, un dr wird nem zruck ge, was sa(er) Guetes doe het. (a) (b) (c) (d) (e) (f) 19,18 Züchtige di Bue (Suhn), solang Hoffnig do isch, aba (a) loß di nit hinreißen, nen zue umbringe. 19,19 Großer Wuet mueß Schtrof lied; denn willsch dü nem steuern, so wird da (er) noh greßa. 19,20 Höre uf Rot un nimm Zucht a, daß dü dnoh wis bisch. 19,21 In vumä Ma Herz sin vieli Pläne; aba zustande kummt dr Rotschluß des HERRN. (a) 19,22 Ä gütiger Mensch isch dr Lebi (Liebe) wert, un ä Ärm isch bessa als ä Vulogeni. 19,23 Di Angscht des HERRN fihrt zuem Läbä; ma wird satt wäre un sicha schlofe, vu keinem Schlechte(Übel) heimgsuecht. 19,24 Der Faule steckt sini Hand in de Schissle un hole sie nit wida zuem Muul (Gosch). (a) 19,25 Schlägt ma d Spötter, so wäre Unverschtändige vuninftig; weist ma d Verschtändigen zrecht, so gwinnt er a Isicht. (a) 19,26 Wer d Vada (Babbe) gschla un de Muetter verjagt, dr isch ä schandbarer un verfluchter Bue (Suhn). 19,27 Läßt dü ab, mi Bue (Suhn), uf Vumahne zue härä, so irrst dü ab vu vernünftiger Lehr. (a) 19,28 Ä nichtswürdiger Ziige spottet vum Rechts, un d Gottlosen mundet des Unrecht. 19,29 Den Spöttern sin Schtrofe gmacht un (a) Schläg fir d Rucke dr Doore.S 20. Kapitel20,1 Der Wi macht Spötter, un schtarkes Getränk macht wild; wer dvu taumelt, wird nemols wis. (a) (b) (c) 20,2 Das (a) Drohen vum Kenig isch we des Brüllen vumä Löwen; wer nen erzürnt, dr sindigt gege des eigene Läbä. 20,3 Eine Ehri isch s däm Ma, däm Händel wiet zue bliebe; aba de gerne schtrietet, sin allzumal Doore. 20,4 Im Herbst (a) will dr Faule nit pflügen; so mueß sa (er) in dr Ernte bettle un kriegt nigs. 20,5 Das Vorhaben im Herz vumä Ma isch we ä tiefes Wassa; aba ä kluger Ma ka s schepfe. 20,6 Vieli Mensch rehme ihri Güte; aba wer findet ä, dr zuverlässig isch? 20,7 Ä Grechter, dr unsträflich wandelt, (a) däm si Kinda wird's wohlgehen. 20,8 Ä Kenig, dr uf däm Thron hockt, um zue richten, sundere üs mit sinem Blick ällei Bese. (a) 20,9 Wer ka sag: «Ich ha mi Herz gläutert un (a) (b) (c) bi sufa vu wägä ma (mir) Sünde»? 20,10 Zweierlei Gwicht un zweierlei Maß isch beides däm HERRN ä Greuel. 20,11 Schon ä Bebli wißet da ma a sinem Den, ob ba(er) luta un redlich wäre will. (a) 20,12 Ä hörendes Ohr un ä sehendes Aug, de macht beidi dr HERR. 20,13 Lebi (Liebe) d Schlof nit, daß dü nit arm wirsch; loß di Aug uff si, so wirsch dü Brot gnoe hän. "20,14 Schlecht, schlecht!" sait ma, wenn ma kauft; aba wenn ma weggeht, so rühmt ma sich. 20,15 S git Gold un viel Perle; aba ä Muul (Gosch), dr Vernünftiges schwätzt, isch ä edles Kleinod. 20,16 Nimm däm si Häß(Kleid), dr fir ä anderem (a) Bürge wird, un pfände nen anstelle vum Fremde! 20,17 Das (a) gestohlene Brot schmeckt däm Manne guet; aba am End het da (er) d Muul (Gosch) volla Kieselsteine. 20,18 Pläne kumme zuem Ziel, wenn ma sich recht berät; un (a) Kreg soll ma mit Vununft fihre. 20,19 Wer Gheimniss vurotet, isch ä Verleumder, un mit däm, dr d Muul (Gosch) nit hebed ka, loß di nit ä. 20,20 Wer sinem Vada (Babbe) un vu sinere Muetter fluecht, däm si Lecht wird gen üs in dr Dunkle. (a) (b) 20,21 Das Erbe, noh rem ma zerscht sehr (sölli) eilt, wird zletscht nit gsegnet si. 20,22 Sprich nit: (a) (b) «Ich will Beses zruck ge!" Harre des HERRN, dr wird dir helfe. 20,23 Zweierlei Gwicht isch däm HERRN ä Greuel, un ä falsche Woog (Waage) isch nit guet. 20,24 Jedermanns Schritte bschtimmt dr HERR. Wela Mensch vuschtoht sinene Wäg? 20,25 S isch däm Mensch ä Fallschtrick, dummawies Gelübde zue doe un erscht noh rem Geloben zue ibalege. 20,26 Ä weiser Kenig sundere de Gottlosen üs un losst des Rad iba sie go. 20,27 Eine Lecht des HERRN isch (a) vum Mensch Geischt; er durchforscht alli Kammern vum Innern. 20,28 Gütig un treu si bhetet d Kenig, un (a) si Thron bschtoht durch Güte. 20,29 Der Jünglinge Ehri isch ihri Schtärk, un (a) graues Hoor isch dr Alten Schmuck. 20,30 Ma mueß däm Bese wehren mit härte Schtrof un mit ernsten Schleg, de ma fühlt. |
S ´21. Kapitel21,1 Des Kenig Herz isch in dr Hand des HERRN we Wassabäch; (a) er lenkt s, wohi er will. 21,2 Jedäm dünkt si Wäg recht; aba dr HERR preft de Herze. 21,3 Recht un Grechtigkeit doe isch däm HERRN leba als Opfa. (a) (b) 21,4 Hoffärtigi Auge un schtolza Sinn (Gmeht), des Lecht dr Gottlose, isch ä Sin. 21,5 Des Plane vumä Fliesige git Ibafluß; wer aba allzue gschwind isch, däm wird's mangle. 21,6 Wer Schätz sammlet mit Lug, der wird fehlgoh un isch unda däne, de d Tod sueche. 21,7 Dr Gottlose Gwalt rafft sie selba wäg; denn sie wen nit doe, was recht isch. 21,8 Wer mit Schuld blade isch, goht krummi Wäg; wer aba süfa isch, däm si Doe isch grad. 21,9 Bessa im Eck uf däm Dach huuse als mit nem zänkische Wieb zsämme in nem Huus. 21,10 D Seele vum Gottlose geluschtets nohch Besem un erbarmt sich nit iba si Nächschte. 21,11 Wenn dr Schpötta gschtroft wird, so wäre di Unvuschtändige weise, un wenn ma ä Weise blehrt, so nimmt da (er) s Wisse a. (a) 21,12 Dr Grechte* luegt uf des Gottlose Huus, un na (er) schtirzt di Gottlose ins End. *Der «Grechte» isch wahrschiens Gott. 21,13 Wer sini Ohre vuschtopft vor rem Brellä vum Ärme, der wird dert au ruefä un nit ghärt wäre. 21,14 Ä heimlichi Gabe schtillt d Zorn (Wuet) un ä Gschenk im Vuborgene heftigi Wuet. (a) 21,15 Däm Grechte isch s ä Fräid (Freud), wenn Recht gschehe (bassiert), aba d Ibeltäta gregt ä Schreck. 21,16 Ä Mensch, der vum Wäg dr Schläue abirrt, wird vuwiele in d Schar dr Dote. 21,17 Wer gern in Fräid (Freud) läbt, wird Mangel ha; un (a) wer Wi un Salbel liebt (leb het), wird nit rich. 21,18 D Gottlose wird als Lesegeld ge fir d Grechte un dr Vuächta fir d Fromme. 21,19 Besser in dr Wüschte huuse als bi nem zänkische un zornige Wieb. 21,20 Im Huus vum Weise isch ä koschtbare Schatz vu El; aba ä Dumme vugeudet nen. 21,21 Wer d Grechtigkeit un Güte nohchjagt, der findet Läbä un Ehri. 21,22 Ä Weise erschtiegt de Schtadt vu d Schtarke un schtirzt ihri Macht, uf de sie sich vulosst. 21,23 Wer Gosch un Zunge bwahrt, der bwahrt si Läbä vor Not. (a) 21,24 Wer schtolz un vumesse isch, heißt ma ä Schpötta; er tribt freche Ibamuet. 21,25 D (a) Fule schtirbt iba sinem Wunsch; denn sini Händ (Pfode) wen nigs doe. 21,26 D ganze Dag begehrt d Gier; aba d Grechte git un vusait nigs. 21,27 (a) Der Gottlose Opfa isch ä Greuel, weviel me, wenn ma's darbringt fir ä Schandtat. 21,28 Ä (a) vulogene Ziige wird umkumme; aba wer recht ghärt het, däm si Wort bliebt. 21,29 D Gottlose macht ä freches Gsicht (Visasch); aba wer fromm isch, macht sini Wäg fescht. 21,30 Kei Gschytheit, kei Vuschtand, (a) kei Rot bschtoht vor rem HERRN. 21,31 (a) Ross wäre agschirrt zuem Dag vu d Schlacht; aba d Sieg kummt des HERRN.S 22. Kapitel22,1 Ä (a) guete Ruef isch bessa als große Richtum un ä vorbildliches Wese bessa als Silba un Gold. 22,2 Richi vu un Armi träffä änanda; dr HERR het sie alli gmacht. (a) 22,3 D Schlaue sieht des Ungliick kumme un vubirgt sich; di Unvuschtändige laufe wida un erliede Schad. 22,4 D Lohn dr Demuet un däm Reschpeckt vorm HERRN isch Richtum, Ehri un Läbä. (a) 22,5 Schtachle un Schtrick sin uf däm Wäg vum Vukehrte; wer sich aba dvu fernhältet, bwahrt si Läbä. 22,6 Gwehn ä Bebli a si Wäg, so losst da (er) au nit dvu ab, wenn na (er) alt wird. (a) 22,7 D Riche herrscht iba di Ärme; un wer borgt, isch vum Gläubiga d Knecht. 22,8 Wer (a) Unrecht sajt, der wird Ungliick ernte, un de Ruete vu sinem Ibamuet wird ä End ha. 22,9 Wer ä gütiges Aug het, wird gsegnet; denn (a) na (er) git vu sinem Brot d Ärme. 22,10 Trieb d Schpött rüs, so goht dr Zank wäg, un Hader un Schmähig härä uf. (a) 22,11 Wer ä sufares Herz un (a) liebliches Gsaite het, däm si Fründ (Freund) isch dr Kenig. (b) 22,12 D Auge des HERRN hüete (heete) s Wisse; aba de Wort vum Vuächta bringt da (er) zue Fall. 22,13 D Fule sait: (a) «S isch ä Löwe druße; i (ich) kennt umbrocht wäre uf d Gasse." 22,14 (a) S Muul (Gosch) vu unziichtige Wieba isch ä defi Gruebe; wäm dr HERR ziirnt, der flegt inä. 22,15 Dümmi schteckt däm Bebli im Herz; aba (a) (b) (c) d Ruete vu d Zucht tribt sie nem üs. 22,16 Wer däm Ärme Unrecht deot, mehrt nem sini Habe; wer nem Riche git, schafft nem nur Mangel.Wort vu Weise22,17 Held di Ohre un her de (a) Wort vu Weise un nimm z Herze mini Lehr. 22,18 Denn lieblich isch's, wenn dü sie im Sinn bhaltsch; loß sie mitänanda uf dine Lippe bliebe. 22,19 Dmit dini Hoffnig sich griindet uf d HERRN, erinnre i (ich) di dra grad hiit. 22,20 Ha i (ich) dir's nit ixmol ufgschribe als Rot un Wisse, 22,21 um dir kundzdoe zuevulässigi Wort dr Wohret, dmit dü rechti Antwort bringe kasch däm, der di gschickt het? 22,22 (a) Braub d Arme nit, wel la (er) arm isch, un undadruck d Gringe nit im Gricht; 22,23 denn dr HERR wird ihri Sach fihre un wird ihri Bedrücka undadrucke. - 22,24 Geselle di nit zuem (a) Zornige un heb di nit zue nem weedige Ma; 22,25 dü kennscht uf sini Wäg grote un di selbscht zue Fall bringe. - 22,26 Bi nit eina vu däne, de mit ihra Hand hafte un fir Schulde (a) Birge wird; 22,27 denn wenn dü nit zahle kasch, so wird ma dir di Bett unda dir wägnähme. - 22,28 (a) (b) Vuruck nit di uralte Grenze, de dini Vädare gmacht hän. - 22,29 Siehsch dü ä Ma, gschickt in sinem Gschäft, der wird Kenige dene; gringe Lit wird da (er) nit dene.S 23. Kapitel23,1 Wenn dü z Disch hocksch mit nem hohe Herr, so gib obacht, was dü vor dir hesch, 23,2 un leg ä Messa a dini Kehle, wenn dü gierig bisch; 23,3 wünsch dir nigs vu sinene fäine Sache; denn s isch ä tregarisches Brot. - 23,4 Schick di nit a, rich z wäre; do schpar dini Schläue! 23,5 Dü richtesch di Aug uf Richtum, un na (er) isch nimmi do; denn na (er) macht sich Fligel we ä Adla un flegt gen Himmel. - 23,6 Iß nit bi nem Näidische un winsch dir vu sinene fäine Sache nigs; 23,7 denn in sinem Herz isch scha(er) falsch; na (er) sait zue dir: Iß un trink!, un si Herz isch doch nit mit dir. 23,8 De Bisse, de dü gässä hesch, muesch dü üsschpucke, un dini fründlige Wort sin vulore. - 23,9 Schwätz nit vor nem Unvuschtändige Ohr; denn na (er) vuachtet de Schläue dina Worte. - 23,10 (a) Vuruck nit uralti Grenzene un vugrief di nit a däm Acka dr Waise, 23,11 denn ihr Helfa isch mächtig; der wird ihri Sach gege di fihre. - 23,12 Wend di Herz hi zue dr Zucht un dini Ohre zue vuninftige Wort. - 23,13 (a) Loß nit ab, d Bue (Suhn) z ziichtige; denn wenn dü nen mit dr Ruete schlasch, so wird da (er) si Läbä bhalde; 23,14 dü schlasch nen mit dr Ruete, aba dü errettesch nen vum Tod. - 23,15 Mi Bue (Suhn), wenn di Herz wis isch, so freut sich au mi Herz, 23,16 un mi Seele isch froh, wenn dini Lippe schwätze, was recht isch. - 23,17 Di Herz soll nit näjdisch uf d Sinda si, sundern tracht jede Dag noh däm Reschpeckt vorm HERRN; 23,18 denn des End kummt noh, un dann (dnoh) wird di Hoffnig nit zschand. - 23,19 Her, mi Bue (Suhn), un bi wis un richt di Herz uf d rechte Wäg. 23,20 Bi nit unda d Säufa un Schlemma; 23,21 denn de (a) Säufa un Schlemma vuarme, un ä Schlofa mueß vurisseni Kleida trage. - 23,22 Ghorch dinem Vada (Babbe), der di zeugt (ziigt) het, un vuacht di Muetter nit, wenn sie alt wird. (a) - 23,23 Kauf Wohret un vukauft sie nit, d Gschytheit, d Zucht un d Isicht. - 23,24 (a) D Vada (Babbe) vumä Grechte fräit sich, un wer ä Weise zeugt (ziigt) het, isch frehlich iba nen. 23,25 Loß di Vada (Babbe) un di Muetter sich fräie un frehlich si, de dich uf d Welt brocht het. - 23,26 Gib ma (mir), mi Bue (Suhn), di Herz un loß dini Auge mi Wäg gfalle. 23,27 (a) (b) Denn d Hure isch ä defi Gruebe, un des fremde Wieb isch ä enge Brunne. 23,28 Au lauert sie we ä Raiba (Deb, Vubrecha) un mehrt di Treulose unda d Mensche. - 23,29 (a) (b) Wo isch Weh? Wo isch Läid? Wo isch Schtried? Wo isch´s Gjomma? Wo sin Schramme ohni jede Grund? Wo sin trebi Auge? 23,30 Wo ma lang bim Wi hockt un kummt, üszsüfe, was igschenkt isch. 23,31 Lueg d Wi nit a, we na (er) so rot isch un im Glas so schen schtoht: Na (Er) goht glatt i, 23,32 aba dnohch bißt da (er) we ä Schlange un schticht we ä Ottre. 23,33 Do wäre dini Auge komischi Sach säh, un di Herz wird Vukehrtes schwätze, 23,34 un dü wirsch si we eina, der uf fem Meer sich schlofe legt, un we eina, der obe im Mastkorb lit. "23,35 Sie schlen mi, aba s doet ma (mir) nit weh; sie prigle mi, aba i (ich) merk s nit. Wenn wir i (ich) ufwache? Dann (Dnoh) will ich's wida so triebä."S 24. Kapitel24,1 Bi nit näjdisch uf besi Mensche un winsch nit, bi nene z si; 24,2 denn ihr Herz trachtet nohch Gwalt, un ihri Lippe rote zuem Ungliick. - 24,3 Durch Gschytheit wird ä Huus baut un durch Vuschtand bliibts; 24,4 un (a) durch ordentlichi Hüshaltarai wäre de Kammere voll koschtbara, leba Sache(Habe). - 24,5 Ä weise Ma isch schtark un ä vuninftige Ma volla Kraft; 24,6 denn (a) mit Ibalegig soll ma Kreg fihre, un wo (b) vieli Rotgeba sin, do isch dr Sieg. - 24,7 Gschytheit isch däm Door (Dummkopf) z hoch; na (er) derf si Muul (Gosch) im Rot nit ufdoe. - 24,8 Wer sich vornimmt, Beses z doe, sela heißt ma ä Erzbesewicht. 24,9 Des Vorha vum Door (Dummkopf) isch ä Sin, un dr Schpötta isch d Lit ä Greuel. - 24,10 Sela isch nit schtark, wo in dr Not nit fescht isch. - 24,11 Rett, de ma zuem Tod schleppt, un hilf däne, de zue d Schlachtbank wanke. (a) 24,12 Saisch dü: «Lueg, mir hän's nit gwißt!", firwohr, der d Herze preft, merkt s, un der uf dini Seele achthet, weiß ses un vugilt däm Mensch nohch sinem Doe. - 24,13 Iß Honig, mi Bue (Suhn), denn na (er) isch guet, un Honigseim isch seß dinere Zunge (dinem Gaume). 24,14 So isch Gschytheit guet fir di Seele; wenn dü sie findesch, wird dir's am End wohlgo, un di Hoffnig wird nit umsunscht si. - 24,15 Laua nit als Gottlose uf des Huus vum Grechte; zerschtär sini Wohnig nit, 24,16 denn (a) ä Grechte flegt siebemol un schtoht wida uf, aba di Gottlose vusinke im Ungliick. - 24,17 Fräi(Freu) di nit iba d Fall vu dinem Feind, un di Herz soll nit froh si iba si Ungliick; (a) 24,18 dr HERR kennt s säh un Mißfalle dra ha un si Zorn (Wuet) vu nem wende. - 24,19 Erziirn di nit iba d Bese un eriifre di nit iba di Gottlose; (a) 24,20 denn dr Bese het nigs z hoffe, un (a) des Lecht dr Gottlose wird üs go. - 24,21 Mi Bue (Suhn), (a) fircht d HERRN un d Kenig un meng di nit unda de Ufmucka; 24,22 denn pletzlig wird sie des End treffe un unvusähens vu beide her des Unheil kumme. 24,23 Au des sin Wort vu Weise: (a) D Lit asäh im Gricht isch nit guet. 24,24 Wer zuem Schuldige sait: "Dü hesch recht», däm flueche d Velka, un d Lit vuwinsche nen. 24,25 De aba Grecht richte, däne goht s guet, un riche Sege kummt uf sie. 24,26 Ä (a) richtigi Antwort isch we ä liebliche Kuß. 24,27 Richt erscht druße di Arbet üs un pfleg(richt) di Acka; dnohch grind di Huus. 24,28 Bi nit (a) ä falsche Ziige gege di Nächschte un bschieß nit mit dinem Muul (Gosch). 24,29 Sag nit: «We eina mir doet, so will i (ich) nem au doe un (a) jedäm si Sach(Doe) zruck ge." 24,30 I (Ich) bi am Acka vum Fule vorbi gange un am Wiberg vum Door (Dummkopf), 24,31 un lueg, luta Nessle ware druf, un na (er) schtoht volla Dischtle, un d Muure war ibroche. 24,32 Wo i (ich) des gsäh ha, nimm ich's z Herze, i (ich) siehs un lern drus: 24,33 (a) Noh ä weng schlofe un ä weng schlummere un ä weng d Händ (Pfode) zsämmedoe, daß dü ruehsch, 24,34 so wird dini Armuet kumme we ä Raiba (Deb, Vubrecha) un di Mangel we ä gwappnete Ma.S 25. KapitelWidari Sprichli Salomos25,1 Au des sin (a) (b) Sprichli Salomos; d Männa (Manne) Hiskias, vum Kenig vu Juda, hän sie gsammlet.25,2 S isch Gottes Ehri, ä Sach z vuschtecke; aba dr Kenig Ehri isch s, ä Sach zue erforsche. 25,3 D Himmel isch hoch un d Bode def, un dr Kenig Herz isch unerforschlich. 25,4 Ma doet d Schlacke vum Silba, so glingt däm Goldschmied des Gfäß; 25,5 ma doet d Gottlose wäg vum Kenig, so wird (a) si Thron durch Grechtigkeit fescht. 25,6 Prang nit vor rem Kenig un schtell di nit zue d Große; 25,7 denn (a) s isch bessa, daß ma zue da(dir) sait: Kumm do uffe!, als daß dü niedrig gmacht wirsch vor nem Edle, den dini Auge gsähne hän. 25,8 Laufe nit z schnell vor´s Gricht; denn was willsch dü zletscht mache, wenn di di Nächschte bschämt? 25,9 Trag di Sach mit dinem Nächschte üs, aba (a) vurot nit vumä andere s Gheimnis, 25,10 dmit vu dir nit schlecht schwätzt, wer s härt, un dann (dnoh) des bese Gschwätz iba dich nit ufhert. 25,11 Ä Wort, gsait zue rechta Ziit, isch we goldeni Äpfel uf silberne Schale. (a) 25,12 Ä Weise, der mahnt, un ä Ohr, des uf nen härt, des isch we ä goldener Ring un ä goldenes Halsband. 25,13 We de kalte Schnee zue d Ziit dr Ernte, so isch ä getreue Laufbursch(Bote) däm, der nen gschickt het, un erfrischt sinem Herrn d Seele. 25,14 Wer Gschenkli vuschpricht un hebet (hebet)'s nit, der isch we Wolke un Wind ohni Rägä. 25,15 Durch Geduld wird ä Firscht ibaredet, un ä (a) lindi Zunge vubricht Knoche. 25,16 Findest dü Honig, so iß dvu nur, soviel dü bruchsch, daß dü nit z satt wirsch un spucksch nen üs. 25,17 Heb dini Fueß zruck vum Huus vu dinem Nächschte; na (er) kennt di satt ha un dir gram wäre. 25,18 Wer gege si Nächschte falsch Ziignis (Züügnis) git(schwätzt), der isch we ä Schtriethamma, Schwert un ä scharfe Pfiel. 25,19 Uf ä Treulose hoffe in d Ziit vu Not, des isch we ä fule Zahn un rutschige Fueß. 25,20 Wer nem mißmuetige Herz Läda singt, des isch, we wenn eina des Häß(Kleid) ablegt a nem kalte Dag, un we Essig uf Laugi. 25,21 (a) Hungeret di Feind, so schpeis nen mit Brot, isch scha(er) durschtig, so tränk nen mit Wassa, 25,22 denn dü wirsch feurigi Kohle uf si Kopf(Schädel) sammle(häufe), un dr HERR wird dir's zruck ge. 25,23 Wind mit dunkle Wolke bringe Rägä, un heimliches Gschwätz schafft suuri Gesichta. 25,24 Bessa im Eck uf däm Dache hocke als mit nem zänkische Wieb zsämme in nem Huus. 25,25 Ei (a) gueti Botschaft üs fernen Landen isch we kehles Wassa fir ä durschtigi Kehli. 25,26 Ä Grechte, der agsichts vumä Gottlose wankt, isch we ä trebe Brunne un ä vuderbti Quelle. 25,27 Zviel Honig ässä isch nit guet; aba wer nohch schwäre Sache(Dinge) suecht(forscht), däm bringt's Ehri. 25,28 Ä Ma, der (a) si Zorn (sini Wuet) nit zruckhebe ka, isch we ä offeni Schtadt ohni Muure. S 26. Kapitel26,1 We Schnee zuem Summa un Rägä zue d Ernt, so reimt sich Ehri zuem Door (Dummköpf). 26,2 We ä Vogel dhinflegt un ä Schwalbe dvuzischt, so isch ä unvudente Fluech: na trifft nit i. 26,3 Däm Roß ä Peitsche un däm Esel ä Zaum un (a) däm Door (Dummkopf) ä Ruete uf d Rucke! 26,4 Antwort däm Door (Dummkopf) nit nohch sinere Dümmi, daß dü nem nit glich wirsch. 26,5 Antwort aba däm Door (Dummkopf) nohch sinere Dümmi, daß sa (er) sich nit weise dünkt. 26,6 Wer ä Sach durch ä dumme Laufbursch(Bote) üsrichtet, der isch we eina, der sich selba d Feß abhaut un Schadä erliedet. 26,7 We nem Glähmte des Tanze, so schtoht däm Door (Dummkopf) nit a, vu Gschytheit z schwätze. 26,8 Nem Door (Dummkopf) Ehri adoe, des isch, we wenn eina ä edle Schtei uf ä Schteihufä wirft. 26,9 Ä Schpruch in nem Door (Dummkopf) si Muul (Gosch) isch we ä Dornezwig in dr Hand vumä Bsofene. 26,10 We ä Schütze, der jede vuwundet, so isch, wer ä Door (Dummkopf) odr ä Vorbilaufende dingt. 26,11 We (a) ä Hund wida frißt, was sa(er) üskotzt het, so isch d Door, der sini Dümmi imma wida tribt. 26,12 Wenn dü eina siehsch, der sich (a) wis dünkt, do isch fir ä Door (Dummkopf) me Hoffnig als fir nen. 26,13 D Fule sait: (a) "S isch ä Löwe uf fem Wäg, ä Löwe in d Gasse." 26,14 Ä (a) Fule wendet sich im Bett we ä Dire in d Angle. 26,15 D Fule schteckt sini Hand in d Schissle, un s wird nem schwer, daß sa (er) sie zuem Muul (Gosch) bringt. (a) 26,16 Ä Fule dünkt sich weisa als siebä, de wo wisse, schlaui(vuschtändig) Antworte z sage. 26,17 Wer vorbäigoht un sich mengt in fremdi Händel, der isch we eina, der d Hund bi d Ohre zwackt. 26,18 We ä Vuruckte, der mit Gschoß un Pfiel scheßt un umbringt, 26,19 so isch ä Mensch, der si Nächschte bschießt(alegt) un sait: "I ha nur Witzli gmacht." 26,20 Wenn kei Holz me do isch, so vulischt s Fiir, un (a) wenn dr Lugebiidel wäg isch, so härt d Händel uf. 26,21 We d Kohle d Gluet un Holz des Fiir, so (a) facht ä schtriit Bock d Händel a. 26,22 De Wort vum Lugebiidel sin we Leckerbisse un ge nem glatt i. (a) 26,23 Glatti Lippe un ä beses Herz, des isch we Tongschirr, mit Silbaschum ibazogä. 26,24 (a) Dr Hassa vustellt sich mit sinem Gschwätz, aba im Herz isch scha(er) falsch; 26,25 wenn na (er) sini Schtimm holdselig macht, so glaub nem nit; denn nes sin siebä Greuel in sinem Herz. 26,26 Wer d Haß tregerisch vubirgt, däm si Bosget wird doch vor d Gmeind bekannt wäre. 26,27 Wer (a) (b) ä Gruebe macht, dr wird riflege; un wer ä Schtei (Wackes) rollt, uf den wird da (er) zruckrolle. 26,28 Ä falschi Zunge haßt der, däm sie Arges doe het, un glatti Lippe richte Vuderbe a.S 27. Kapitel27,1 Rehm di nit wägäm morgige Dag; denn dü weisch nit, was dr Dag btingt. (a) 27,2 Loß di vu nem andere lobe un nit vu dinem Muul (Gosch), vu Fremde un nit vu dine eigne Lippe. 27,3 Schtei (Wackes) sin schwer, un Sand isch ä Lascht; aba dr Ärga iba ä Door (Dummkopf) isch schwerer als beidi. 27,4 Zorn isch ä wetig Ding, un Wuet isch ungeschtüm; aba wer ka vor dr Eifasucht bschtoh? 27,5 Offeni (a) Zrechtwiesig isch bessa als Lebi (Liebe), de vuborge bliebt. 27,6 D (a) Schläg vume Freund meines guet; aba de (b) Küsse vum Hassa sin tregarisch. 27,7 Ä Satte tritt Honig mit d Feß; aba nem Hungrige isch alles Bittre seß. 27,8 We ä Vogel, der üs sinem Nest flichtet, so isch ä Ma, der üs sinere Heimet fleht. 27,9 S Herz freut sich iba Salbe un Räuchawerk, un seß isch dr Fründ (Freund), der wohlgmeinte Rot git. 27,10 Vu dinem (a) Fründ (Freund) un vu dinem Vada (Babbe) Fründ (Freund) loß nit ab. Gang nit ins Huus vu dinem Brueda, wenn dir's schlecht goht. Ä Nochba in dr Nechi isch bessa als ä Brueda in dr Ferni. 27,11 Sei weise, mi Bue (Suhn), un erfreue mi Herz, so ka i (ich) antworte däm, der mi schmäht. 27,12 Ä Schlaue sieht des Ungliick kumme un vubirgt sich; aba di Unvuschtändige laufe wida un liede Schad. 27,13 Nimm däm si Häß(Kleid), der fir ä andere Bürge wird, un pfände nen anschtelle vu nem Fremde. 27,14 Wenn eina si Nächschte vum Morge freh a mit luta Schtimm segnet, so wird nem des fir ä Fluech grechnet. 27,15 (a) Ä zänkisches Wieb un ä tropfendes Dach, wenn's sehr (sölli) regnet, losse sich mitänanda vuglichä: 27,16 wer sie ufhalte will, der will d Wind ufhalte un will El mit dr Händ hebe. 27,17 Ä Messa wetzt des andare un ä Ma d andare. 27,18 Wer si Fiegebaum vusorgt, der ißt Fricht dvu, un wer sinem Herrn treu dent, gregt Lob. 27,19 We sich im Wassa des Gsicht(Visasch) schpiegelt, so ä Mensch im Herz vum andare. 27,20 Undawelt un Abgrund wäre nemols satt, un (a) vum Mensch d Auge sin au unersättlich. 27,21 Ä Ma bwährt sich in sinem Ruef we des Silba im Tiegel un des Gold im Ofe. 27,22 Wenn dü d Door (Dummkopf) im Mörsa zerschtoße mit däm Schtampfa we Grütze, so losst doch sini Dümmi nit vu nem. 27,23 Uf dini Schof hab acht un nimm dich dinere Herde a; 27,24 denn Vorrät währe nit ewig, un au ä Krone währt nit fir un fir. 27,25 Isch des Gras abgweidet un nomol Greenes nochgwachse un isch des Fuetta uf fem Berg gsammlet, 27,26 dann (dnoh) zeget dich d Lämma a, un de Böck gän dir des Geld, ä Acka z kaufe; 27,27 dü hesch Ziegemilch gnoe z Ässä, gnoe z Ässä fir di Huus un z Ässä fir dini Mägd.28. Kapitel28,1 (a) Dr Gottlose haut ab, au wenn nemads nen jagt; dr Grechte aba isch furchtlos we ä junge Löwe. 28,2 Wägä d Sinde vu me Land wechsle vieli sina Herre; aba durch ä schlaue un vuninftige Ma gwinnt des Recht Bschtande. 28,3 Ä gottlose Ma, der di Gringe undadruckt, isch we ä Platzrägä, der d Frucht vudirbt. 28,4 Wer d wissig vulosst, rehmt d Gottlose; wer sie aba bwahrt, der bekämpft nen. 28,5 Besi Lit vuschtehn nigs vum Recht; de aba noh rem HERRN froge, vuschtehn alles. 28,6 Bessa ä Arme, der in sinere Unschträflichkeit wandlet, als ä Richä, der uf vukehrte Wäg goht. (a) 28,7 Wer d Lehr bwahrt, isch ä vuschtändige Bue (Suhn); wer aba vu Schlemma ä Gsell isch, macht sinem Vada (Babbe) Schand. 28,8 Wer si Guet mehrt mit Zins un Ufschlag, der sammlet´s fir den, der sich dr Arme erbarmt. (a) (b) 28,9 Wer si Ohr abwendet, um d wissig nit zue härt, (a) däm si Gebet isch ä Greuel. 28,10 Wer d Fromme vufihrt uf ä bese Wäg, wird selba in sini Gruebe flege; aba di Fromme wäre Guetes ererbe. 28,11 Ä Richä meint wiss z si, aba ä vuschtändige Arme durchschaut nen. 28,12 Wenn di Grechte Obahand hän, so isch herrlichi Ziit; (a) wenn aba di Gottlose hochkomme, vuschtecke sich de Lit. 28,13 Wer sini Sinde liignet, däm wird's nit glinge; (a) (b) wer sie aba bekannt macht un losst, der wird Barmherzigkeit gregä. 28,14 Wohl däm, der Gott allwäg firchtet! Wer aba si Herz vuhärtet, wird in Ungliick flege. 28,15 Ä Gottlose, der iba ä armes Volk regiert, isch we ä brellende Löwe un ä gierige Bär. 28,16 Wenn ä Firscht ohni Vuschtand isch, so gschehe (bassiert) viel Unrecht; wer aba unrechte Gwinn haßt, wird lang läbä. 28,17 Wer schuldig isch am Bluet vumä Mensch, der wird uf d flucht si bis zuem Grab, un nemads helf nem! 28,18 Wer ohni Tadel umhergoht, däm wird ghulfe; wer aba vukehrti Wäg goht, wird in ä Gruebe flege. 28,19 Wer si Acka bebäut, wird Brot gnoe ha; wer aba nichtige Sache nohchgoht, wird Armuet gnoe ha. 28,20 Ä treue Ma wird vu viele gsegnet; (a) wer aba eilt, rich z wäre, wird nit ohni Schuld bliebe. 28,21 D (a) (b) Lit hoch asähe(ahimmle) isch nit guet; aba manche vugoht sich scho um ä Schtuck Brot. 28,22 Wer habgierig isch, (a) (b) jagt nohch Richtum un weiß nit, daß Mangel iba nen kumme wird. 28,23 Wer ä Mensch zrechtwiist, wird zletscht Dank ha, me als der do fründlig doet. 28,24 Wer (a) sinem Vada (Babbe) odr vu sinere Muetter ebis nimmt un sait, s isch nit Sin, der isch vum Vuderbas Gsell. 28,25 Ä Habgierige weckt Zank; wer sich aba uf d HERRN vulosst, wird glabt. 28,26 Wer (a) sich uf si Vuschtand vulosst, isch ä Door; wer aba in dr Gschytheit wandlet, wird vudwitsche. 28,27 Wer däm Arm git, däm wird nigs mangle; wer aba sini Auge abwendet, der wird vu viele vufluecht. 28,28 Wenn di Gottlose hochkomme, so vuschtecke sich de Lit; wenn sie aba umkumme, wäre der Grechte viel.S 29. Kapitel29,1 Wer (a) gege alli Warnig bockig isch, der wird pletzlig vuderbe ohni alli Hilf. 29,2 Wenn´s (a) vu Grechte viel git, freut sich des Volk; wenn´s aba Gottlosi herrsche, jommeret des Volk. 29,3 Wer Gschytheit liebt (leb het), erfrait si Vada (Babbe); (a) wer aba mit Hure umgoht, kummt um si Guet. 29,4 Ä Kenig richtet des Land uf durchs Recht; wer aba vieli Schtiire (Zinsgrosche) ahebt, richte s zgrund. 29,5 Wer sinem Nächschte schmeichelt, der schpannt nem ä Netz iba d Wäg. 29,6 Wenn ä Bese sindigt, vuschtrickt (fangt) da (er) sich selba; aba ä Grechte goht si Wäg un isch frehlich. 29,7 D Grecht weiß um de Sach dr Arme; d Gottlose aba weiß gar nigs. 29,8 D Schpötta bringe liechtfertig ä Schtadt in Ufruehr; aba de Weise schtille (bscheide) d Zorn. 29,9 Wenn ä Weise mit nem Door (Dummkopf) rechtet, so tobt der odr den lache, aba s git kein Rueh. 29,10 Di Bluetgierige hasse d Fromme; aba di Grechte nähmä sich sina a. 29,11 (a) Ä Door(Dummkopf) schiittet all si Unmuet üs, aba (b) ä Weise bschwichtigt nen zletscht. 29,12 Ä Herrscha, der uf Luug härt, het nur gottlos Diena. 29,13 (a) D Arme un si Schinda träffä änanda; der beide (b) (c) des Augelecht git, isch dr HERR. 29,14 Ä Kenig, der di Arme treulich richtet, däm si Thron wird fir imma bschtoh. (a) 29,15 Ruete un Tadel git Gschytheit; aba ä Bebli, sich selba ibalosse, macht sinere Muetter Schand. (a) (b) 29,16 Wo vieli Gottlosi sin, do isch viel Sinde; aba (a) di Grechte wäre ihr Fall erläbä. 29,17 (a) Züchtig di Bue (Suhn), so wird da (er) dir Fräid (Freud) mache un di Seele erquicke. 29,18 Wo keini Offenbarig isch, wird des Volk wild un wescht; aba wohl däm, der uf de warnige achtet! 29,19 Ä Knecht losst sich mit Wort nit in Zucht hebe; denn wenn na (er) sie au vuschtoht, so nimmt da (er) sie doch nit a. 29,20 Siehsch dü eina, der (a) (b) schnell isch im schwätze, do isch fir ä Door (Dummkopf) me Hoffnig als fir nen. 29,21 Wenn ä Knecht vu klei uf vuwehnt wird, so wird da (er) am End bockig si. 29,22 Ä (a) (b) zornige Ma richte Händel a, un ä Grimmige doet viel Sin. 29,23 (a) D Hochmuet vum Mensch wird nen schtiirze; aba (b) d Demütige wird Ehri gregä. 29,24 Wer mit Deebe(Vubrecha) gemeinsami Sach macht, haßt si Läbä; (a) d Fluech härt da (er) schwätze un zeigt's nit a. 29,25 Menschefurcht bringt einem z Fall; wer sich aba uf d HERRN vulosst, wird bschiitzt. (a) 29,26 Vieli sueche des Agsicht vumä Firschte; aba vumä jedäm s Recht kummt des HERRN. 29,27 Ä ungrechte Mensch isch däm Grechte ä Greuel; un wer recht wandlet, isch däm Gottlose ä Greuel.S 30. KapitelD Sprichli Agurs30,1 Des sin de Worte vum Agur, d Bue (Suhn) vum Jake, üs (a) Massa. S sait dr Ma: I (Ich) ha mi gmüht, oh Gott, i (ich) ha mi gmüht, oh Gott, un mueß dvu losse. 30,2 Denn i (ich) bi dr Alladummsch, un Menschevuschtand ha i (ich) nit. 30,3 Gschytheit hab i (ich) nit glernt, un s Wisse vum Heilige ha i (ich) nit. 30,4 Wer isch nufgfahre zuem Himmel un wida rab? Wer het d Wind in sine Händ (Pfode) gfaßt? Wer het de Wassa in ä Häß(Kleid) bunde? Wer het alli Ende dr Welt bschtimmt? We heißt der? Un we heißt si Bue (Suhn)? Weisch dü des?30,5 Alli (a) Wort Gottes sin durchläutart; er isch ä Schild däne, de uf nen träue. 30,6 (a) Doe nigs zue sinene Wort dzue, daß sa (er) di nit zue d Vuantwort zeht un dü als Lugebiitel doschtosch. 30,7 Zweierlai bitt i (ich) vu dir, des wotsch dü ma (mir) nit vuweigere, bvor denn i (ich) schtirb: 30,8 Falschheit un Luug loß wiet vu ma (mir) si; Armuet un Richtum git ma (mir) nit; (a) loß mi aba mi Deil Ässä, des dü ma (mir) bschiede hesch. 30,9 I (Ich) kennt sunscht, wenn i (ich) z satt wir, vuliigne un sage: (a) Wer isch dr HERR? Odr wenn i (ich) z arm wir, kennt i (ich) schtähle un mi a däm Name vu minem Gott vugriefe. 30,10 Vuliigne nit d Knecht bi sinem Herrn, daß sa (er) dir nit fluecht un dü s beeße meescht. 30,11 S git ä Art, de ihr Vada (Babbe) fluecht un ihri Muetter nit segnet; 30,12 ä Art, de (a) sich sufa dünkt, un isch doch vu ihrem Dräck nit gwäsche; 30,13 ä Art, de ihri Auge hoch trait un ihri Augedeckel hochhebt; 30,14 ä Art, de Schwerta als Zähn het un Messa als Backezähn un frässä d Elende im Land un di Arme unda d Lit. 30,15 Dr Bluetegel het zwei Techtare, de heiße: «Gib her, gib her!" Drai sin nit zue satt zgrege, un vier sag ne: «S isch gnoeg»: 30,16 des Toterich un dr Wieba vuschloßene Schoß, d Bode, der nit vum Wassa satt wird, un des Fiir, des ne sait: «S isch gnoe!" 30,17 Ä Aug, des d Vada (Babbe) scheltet, un vuachtet, dr Muetter z folge, des mehn d Rabe am Bach üshacke un di junge Adla frässä. (a) 30,18 Drai sin ma (mir) z wundasam, un vier vuschtand i (ich) nit: 30,19 vum Adla d Wäg am Himmel, dr Schlange ihr Wäg uf däm Felse, vum Schiff si Wäg midde im Meer un vum Ma d Wäg bim Wieb. 30,20 So isch dr Wäg vu d Ehebrecherin: sie vuschlugt un wischt sich des Muul (Gosch) un sait: I (Ich) ha nigs Beses doe. 30,21 Ä Land wird durch draierlai unruehg, un vieralai ka s nit vutrage: 30,22 ä Knecht, wenn na (er) Kenig wird; ä Door (Dummkopf), wenn na (er) zue satt isch; (a) 30,23 ä (a) Vuschmähti, wenn sie ghiirotet wird, un ä Magd, wenn sie ihri Herrin berbt. 30,24 Vier sin di Kleinschte uf Erde un doch schlaua als di Weise: 30,25 d Omeise - ä schwaches Volk, trozdäm schaffe sie im Summa ihr Ässä; (a) 30,26 d Klippdachs - ä schwaches Volk, trozdäm baue (bäue) sie ihr Huus in d Fels; 30,27 d Heigumba - sie hän kei Kenig, trozdäm ziehe sie üs in Ordnig; 30,28 d Eidächse - ma grieft sie mit d Händ (Pfode), un sie isch doch in dr Kenig Schleßa. 30,29 Drai hän ä schtattliche Gang, un vier gehn schtolz dher: 30,30 dr Löwe, mächtig unda d Tierli un kehrt um vor nemads; 30,31 dr schtolze Guller, dr Widda un dr Kenig, wenn na (er) umhergoht vor sinem Heerbann. 30,32 Ob dü dumm gfeilscht un di ibahobe hesch odr ob dü recht ibalegt hesch: lege de Hand uf s Muul (d Gosch)! 30,33 Denn wenn ma Milch riirt, so wird Butter drüs, un wer d Nase härt schniizt, zwingt Bluet üsä, un wer d Zorn (Wuet) reizt, rueft Händel viiri. S 31. KapitelD Sprichli Lemuel31,1 Des sin de Wort Lemuels, vum Kenig vu (a) Massa, de nen sini Muetter glehrt het.31,2 Was, mi Üserwählte, soll i (ich) dir sage, was, dü Bue (Suhn) vu minem Lyb (Ranze), was, mi erbetene Bue (Suhn)? 31,3 Loß nit d Wieba dini Kraft un gang nit de Wäg, uf däne sich Kenig vuderbe! 31,4 Nit d Kenige, Lemuel, ziemt`s, (a) Wi zue trinke, nit d Kenige, noh d Firschte schtarkes Gsöff! 31,5 Sie kennte bim Trinke s Recht vugässä un vudrille de Sach alla elenden Lit. 31,6 Gän schtarkes Gsöff däne, de am Umkumme sin, un Wi d betrebte Seele, 31,7 daß sie trinke un ihr Elend vugässä un ihr Ungliick nimmi gedenke. 31,8 Doe di Muul (Gosch) uf fir di Schtumme un fir de Sach alla, de vulosse sin. (a) 31,9 Doe di Muul (Gosch) uf un richt in Grechtigkeit un schaff Recht däm Elende un Arme. Lob dr tichtige Huusfrau31,10 Wäm (a) ä tichtiges Wieb bschert isch, de isch viel edla als di keschtlichschti Perle. 31,11 Ihras Ma Herz darf sich uf sie vulo, un am Ässä wird´s nem nit mangle. 31,12 Sie doet nem Liebes un kei Leid ihr Läbä lang. 31,13 Sie goht mit Wulle un Flachs um un schafft gern mit ihra Händ (Pfode). 31,14 Sie isch we ä Kaufmannsschiff; ihr Undahalt holt sie vu wietem. 31,15 Sie schtoht vorem Dag uf un git z Ässä ihrem Huus, un däm Gsindel, was nem zuekummt. 31,16 Sie trachtet nohch nem Acka un kauft nen un pflanzt ä Wiberg vum Ertrag ihra Händ (Pfode). 31,17 Sie girtet ihri Lende mit Kraft un regt ihri Ärm. 31,18 Sie merkt, we ihr Fließ Gwinn bringt; ihr Lecht vulischt bi Nacht nit. 31,19 Sie schtreckt ihri Hand nohch rem Rocken, un ihri Finga fasse d Schpindle. 31,20 Sie breitet ihri Händ (Pfode) üs zuem Ärme un git ihri Hand däm Bedirftige. 31,21 Sie firchtet fir di Ihre nit d Schnee; denn ihr ganzes Huus het wulleni Kleida. 31,22 Sie macht sich selba Deckene; fieni(fäini) Lienwand un Purpur isch ihr Häß(Kleid). 31,23 Ihr Ma isch bekannt in d Doore (Igäng dr Schtadt), wenn na (er) hockt bi d Älteschte vum Land. 31,24 Sie macht ä Rock un vukauft nen, ä Girtel git sie däm Händla. 31,25 Kraft un Würde sin ihr Gwand (Häß), un sie lacht däm kümmende Dag. 31,26 Sie doet ihrem Muul (Gosch) uf mit Gschytheit, un uf ihra Zunge isch gütigi Wiesig. 31,27 Sie luegt, we`s in ihrem Huus zuegoht, un ißt ihr Brot nit mit Fülheit. 31,28 Ihri Buebä (Sühn) schtehn uf un priese sie, ihr Ma lobt sie: "31,29 S sin wohl vieli tichtige Wieba, dü aba ibatriffsch sie alli." 31,30 Lieblich un (a) schen si isch nigs; ä Wieb, des d HERRN firchtet, soll ma lobe. 31,31 Gän ihr vu d Fricht ihra Händ (Pfode), un ihri Werke solle sie lobe in d Doore (Igäng vu d Schtadt)!Letschte Änderungen by Dietmar Wiesler (Copyright) Des isch ä Bäitrag vum Dietmar Wiesler fir me Evagelium im Netz (Copyright) Dez. 1999 |